In een tijd waarin sommigen de gave hebben ontwikkeld om complete meningen te
uiten middels een paar woorden op Twitter of Facebook of door middel van een
paar korte, edoch sterk gepolariseerde forumreacties, moet ik met enige
vernedering toegeven dat ik toch echt wat meer woorden nodig ga hebben om mijn
mening over het laatste ontwerp voor de nieuwste Efteling-attractie uiteen te
zetten.
Laat ik beginnen met te stellen dat ik erg blij ben met dit ontwerp. Het geeft
veel voldoening om te zien dat bij de Efteling ontwerpers werkzaam zijn die dat
beetje meer kunnen halen uit hun opdracht. Sander de Bruijn heeft duidelijk
goed zijn onderzoek gedaan, in de traditie van een goede Imagineer. Het ontwerp
is doorspekt met zorgvuldig aangebrachte details die gezamenlijk het geheel
overstijgen. Een goede imagineer doet immers veel onderzoek, zodat de
fictionele realiteit die hij creëert geloofwaardig is en aan bepaalde
afgebakende wetten voldoet.
Het ontwerp combineert op een heerlijke manier de meer traditionele Eftelingse
elementen met nieuwe industriële en steampunk-achtige elementen. De geveltjes
zijn interessant en gevarieerd en het ontwerp zit barstensvol met kleine
ornamentjes en frutseltjes, zoals de verschillende kleine en grotere
schoorstenen, een windvaantje, fraaie lantaarns (allemaal in de juiste
dosering) en een flinke draaischijf, die mogelijk straks een fraai, dynamisch
element aan de attractie gaat toevoegen. Over de binnenkant kunnen we nog niets
zeggen, maar ik ben erg benieuwd naar wat het gaat worden.
Tevens geeft dit ontwerp voor mij aan dat de Efteling eindelijk weer de
thematische draad aan het oppikken is, die het een jaar of 12 kwijt is geweest.
Ik heb u in het verleden al vaak overladen met uiteenzettingen betreffende de
vele tekortkomingen van dhr. Willemen, die zijn bizarre persoonlijke voorkeuren
maar niet lijkt te kunnen weglaten in zijn ontwerpen wanneer hij met zijn
op-zijn-best uiterst matige stijl ontwerpelementen zit te knippen en plakken.
Maar laat ik bij wijze van hoge uitzondering de verleiding weerstaan om daar
weer over te beginnen.
Ik ben eveneens vol lof over de fabrikant en het gekozen achtbaantype.
Eindelijk Efteling, het heeft even op zich laten wachten, maar dan heb je ook
wat. Ik heb zelf een handjevol B&M coasters overleefd, om precies te zijn, de
B&M coasters in Islands of Adventure en de coasters in Alton Towers. Baron
1898 heeft uiteindelijk verreweg de meeste raakvlakken met Oblivion in het
laatste park en ik kan degenen van u die deze achtbaan nog niet hebben bereden
verklappen dat zulks een ritervaring voor sommigen onder u zeker geen
kinderspel gaat zijn. Een achtbaan als Oblivion heeft met zijn immens hoge
thrill-gehalte dan ook menig kwetsbaar zenuwstelsel aan diggelen geslagen. En
dan heb ik het nog niet over de vele relaties die zich een rit later achteraf
plotsklaps serieus op glad ijs hebben bevonden nadat een van de partners zich
tegen zijn of haar zin in, gedwongen door de ander, in de achtbaan had moeten
begeven. B&M bouwt echter solide, degelijke en imposante achtbanen en voor de
ervaren coaster-rijder zijn ze een waar genot. Baron 1898 is wellicht geen
immense, lompe B&M monstercoaster zoals ze elders al staan, maar heeft als
achtbaan een paar duidelijk onderscheidende elementen. De attractie kan in mijn
optiek het best gezien worden als of een hele dure infill-attractie, of een
(hele) schrale Efteling E-ticket in de traditie van Fata Morgana of
Droomvlucht. Vooral herpositioneert deze attractie de Efteling in een segment
van de markt dat men de laatste jaren een beetje in de steek had gelaten, dat
van extreme thrills. Deze vorm van emotionele diversificatie is wat de Efteling
momenteel hard nodig heeft om zich als Europees themapark in de hoogste rang
relevant te kunnen blijven noemen. En door wat dieper in de buidel te tasten
met zo'n professionele fabrikant kan de openingsdatum hopelijk ook zonder al te
veel problemen worden gehaald, zodat we dadelijk niet weer met allerlei
onnodige rit-technische problemen zitten. Hopelijk heeft men in de Efteling
daar ook inmiddels zijn lesje wel geleerd.
Het idee van een op hol geslagen mijnvoertuig als rollercoaster is uiteraard
behoorlijk uitgekauwd in de pretparkwereld en het verbaast me vooral dat het
hier weer zo fris wordt gepresenteerd. Het geeft aan dat plexiglas Monument
Valley-achtige rotsformaties niet noodzakelijk een vereiste zijn om het
allemaal interessant te maken. Ik ben daarnaast ook benieuwd hoe de Efteling
van plan is de Witte Wieven te realiseren. Het idee van de Witte Wieven ken ik
zelf vooral van Suske en Wiske (het verhaal van Baron 1898, naar een idee van
Olaf Vugts, doet overigens ook verdacht veel denken aan het Suske en Wiske
verhaal De Mysterieuze Mijn, naar een idee van Paul Geerts). Voorzover ik kan
opmaken uit mijn eigen halfbakken onderzoek zijn er niet echt legendes die
Witte Wieven specifiek aan mijnen verbinden (laat staan compleet fictieve
Oud-Hollandsche goudmijnen), dus men heeft hier behoorlijk wat creatieve
vrijheden genomen.
Toch voel ik mij genoodzaakt een paar kanttekeningen te maken. Het
belangrijkste punt dat ik hier wil maken, dat ik elders ook al heb gezien, is
dat van de enorm hoge achtbaandichtheid die het Ruigrijk de laatste jaren heeft
gekregen (alhoewel, men plantte in Disney World in 2012 twee duelling
Dumbo-carrousels naast elkaar, dus wat weet ik er uiteindelijk vanaf?). Was
die dichtheid tot een decennium of zo geleden slechts beperkt tot de Python en
de fraai-ogende-maar-minder-fraai-te-berijden Pegasus, inmiddels wordt deze
nieuwste aanwinst, na de komst van de Vliegende Hollander en een extra houten
achtbaan, alweer de derde baan die in korte tijd aan een heel klein stukje
Eftelingoppervlak wordt toegevoegd. Dat zijn in totaal vijf heel verschillende
banen die je straks in één oogopslag vanuit veel locaties kunt zien. Het doet
de zichtlijnen zeker geen goed. Vanuit de Casa Caracol wordt het vanaf volgend
jaar vast een behoorlijk merkwaardig gezicht. Ook ben ik daarnaast benieuwd hoe
de ritervaring in de Gondoletta zal gaan wijzigen, nu één van de meest rustige
stukken (in een ver verleden ooit opgevuld met fraaie bloembedden, erg
gewaardeerd door opa en oma), ineens zal worden opgevuld met deze
vet-gave-dikke thrillcoaster.
Mijn tweede kanttekening heeft te maken met het verhaal en daarnaast het
algehele ritconcept. Ik ben zeker niet de eerste die het op is gevallen, maar
het blijft een apart fenomeen, die Eftelingse obsessie met 'vloek'-attracties.
In zekere zin kan ik het wel begrijpen, het geeft een attractie een focus qua
thema en een bestaansrecht qua ritbeleving. Aan het 'vloek'-element wordt, met
een variërende mate van succes, telkens weer een nieuwe draai gegeven. Het
verhaal dat met de tekening voor Baron 1898 is gepubliceerd is behoorlijk aan
de korte kant, dus veel kunnen we daar nog niet over zeggen. Wat ik hier echter
op zou willen aanmerken is dat wellicht een bestaande steenkolenmijn waar per
toeval goud werd gevonden, waardoor de goedaardige baron verviel in een
neerwaartse spiraal van hebzucht, mogelijk toch net wat geloofwaardiger en
interessanter was geweest. Een "character arc"
(http://en.wikipedia.org/wiki/Character_arc), waarin in dit geval een nobel en
goedaardig karakter in corruptie vervalt is toch net wat aantrekkelijker dan
een karakter dat van het begin af aan al door en door slecht is. Gelukkig
geeft Vugts met veel plezier zijn ernstige tekortkomingen als Imagineer toe in
de korte video die de Efteling eerder deze week publiceerde: "Alles, binnen de
Efteling heeft een verhaal. Storytelling is heel belangrijk. Zo ook bij deze
baan." Ik heb al eerder gesteld dat storytelling niet zozeer altijd te maken
heeft met het vertellen van een verhaal met een plot, maar ook vooral met het
vertellen van een geloofwaardige geschiedenis of mythologie binnen de
attractie. Het is een fout, een beperking, in de vertaling van het woord
"story" die Vugts telkens maar blijft maken. Voor Vugts betekent het een
verhaal met een plot, hoofdkarakters en ontwikkelingen, allemaal
vertegenwoordigd in de attractie. Maar storytelling moet veel meer holistisch
worden geïnterpreteerd.
Denkt u bijvoorbeeld aan de vergelijkbare Big Thunder Mountain, die zonder
duidelijk plot of hoofdkarakters toch aan alle kanten klopt. Ook attracties als
Droomvlucht en Fata Morgana hebben geen duidelijk "verhaal", maar zijn
gebaseerd op bepaalde ontwerpwetten die door de ontwerper zijn opgesteld en
waar de ontwerper zich aan heeft gehouden. Onze eigen vrije interpretatie doet
dan de rest. Vugts heeft als marketeer met een focus op oppervlakkige emotie en
beleving van het hele concept van vrije interpretatie niet zoveel kaas gegeten.
Het spreekt van een bepaalde faalangst, een angst dat mensen een
attractieconcept zonder het verhaal niet snappen. Nu heb ik gelezen dat het
verhaalelement ditmaal in de nieuwe attractie niet zo duidelijk aanwezig zal
zijn, wat ik alleen maar kan toejuichen. Ik hou niet zo van tot in de kleinste
details voorgekauwde verhalen, het verlaagt de herhaalwaarde.
Ook kan ik me niet aan de indruk onttrekken dat de nieuwe Baron 1898 en zijn
naastgelegen duurdere, maar minder goed ontworpen grote broer straks erg veel
gelijkenissen met elkaar gaan vertonen. Sinds de aankondiging blijf ik maar
denken aan een stukje concept/promo art dat ik destijds zag voor De Vliegende
Hollander. Die waar het schip vanuit de toren recht naar beneden keldert, u
weet wel: http://documenten.eftelist.nl/data/dive/dvhpromo.jpg
Mijn vraag is vooral waar de Vliegende Hollander dadelijk nog in het Eftelingse
aanbod gaat passen. De attractie heeft weliswaar een fraaie splash, maar qua
thrill-gehalte gaat Baron 1898 de attractie ogenschijnlijk op alle vlakken
overtreffen. Het is alsof Vugts het oorspronkelijke idee van de Vliegende
Hollander (als ware hij een Rode Schoentjes-achtige beul) in tweeën heeft
gehakt en men hier het meer interessante coasterelement jaren later eindelijk
alsnog realiseert. Het valt niet te ontkennen dat er zelfs ontwerptechnisch
gezien duidelijke ontwerpelementen zijn die overlappen tussen de twee
attracties. Dit doet overigens in mijn mening geen afbreuk aan de nieuwe
attractie, die middels een goed ontwerp veel beter slaagt in het realiseren van
een aantrekkelijk en consistent thema, maar men kan zich wel de vraag stellen
of het alles bij elkaar genomen stijltechnisch gezien nu niet een beetje teveel
van hetzelfde gaat worden. Ik voorspel dat de grote verliezer daarbij de
Vliegende Hollander wordt, die met zijn lelijke bruinige copy/paste ontwerp en
zijn zware, slome ritbakken dadelijk in ëën klap een stuk minder interessant en
relevant gaat zijn. Daar had Marketeer Vugts, kijkend naar zijn
doelgroep-targets en diversificatie van het aanbod, toch wel even wat langer
bij stil kunnen staan.
Verder dan nog wat andere ontwerptechnische zaken die ik wat merkwaardig vind.
Zo is het vreemd dat we dadelijk *over* de schachtbok (mijntoren) worden
getakeld en vervolgens vanaf daar de diepte in duiken. Het was voor de
attractiebeleving denk ik veel interessanter geweest wanneer we *door* de toren
naar beneden waren gedropt, als ware de constructie vlak voor de drop een kooi
van dikke stalen tralies waaruit geen ontsnappen meer mogelijk is. Dit had ook
het functionele element van de baan versterkt. Een soort van omgekeerd Space
Mountain-kanon, zeg maar. Mogelijk is dit gedaan vanuit rit-technische
overwegingen waar ik niet van op de hoogte ben, mogelijk uit
veiligheidsoverwegingen en mogelijk is dit gedaan omdat het vanaf een zekere
afstand straks misschien een handjevol leukere foto's voor de hele familie
oplevert. Ik hoop dat het de eerste of tweede reden is, maar Vugts kennende zou
ik de laatste verklaring zeker niet uitsluiten. Een quote van Vugts uit de
intro van de eerder deze week gepubliceerde video: "Het is zowel voor degenen
die rijden, als voor degenen die kijken een unieke ervaring." Ik herhaal, voor
degenen die rijden *en* degenen die kijken. Vugts houdt van het zien van de
reacties van bezoekers, waarop hij zijn eigen meningen over zijn vondsten graag
projecteert, je hoort hem hier wel vaker over. Het blijft een vreemde zaak en
ik hoop dat dit niet de reden is. Ter vergelijking, je wordt bij Disney's
Twilight Zone Tower of Terror toch ook niet *naast* maar *in* de liftschacht
gedropt? Dit is vooral een flinke contradictie in de storytelling die Vugts
volgens zichzelf zo hoog in het vaandel heeft staan.
Het is daarnaast ook raar dat er geen overkapping bovenop de schachtbok is
aangebracht, zoals je die toch vrijwel altijd wel ziet, bijvoorbeeld: http://documenten.eftelist.nl/mijnen/05.jpg http://documenten.eftelist.nl/mijnen/24.jpg
Mogelijk spelen hoogtebeperkingen hier een rol. En dan, tenslotte, doet het
Witte Wief onder de draaischijf me, zoals elders al is opgemerkt, toch echt
een beetje te veel denken aan de Dame in het Wit van Villa Volta. Niks mis
met het integreren van herkenbare elementen en ornamenten, maar dit is
wellicht toch net ietsje te herkenbaar.
Er is echter bijna altijd wel wat aan te merken op een nieuwe (of bestaande)
Efteling-attractie, maar de vraag is of zulke zaken het geheel verpesten. Voor
mij is dat zeker het geval bij attracties als de Vliegende Hollander en
PandaDroom. Maar denkt u ook eens aan de voormalige legerbasis-façade van
Droomvlucht en die thematisch vreemde monorail die door het dorpje van het Volk
van Laaf kronkelt. Beide zaken die weliswaar jammer waren of zijn, maar die de
attracties in zijn totaal zeker niet verpestten.
Het ontwerp voor Baron 1898 ziet er fraai, interessant en weloverwogen uit en
het is een voorbeeld van hoe het dus wel kan. Sander de Bruijn liet met
Raveleijn en zijn Hartenhof-ontwerp al twee keer eerder zien dat hij een goed
Efteling-ontwerp in de vingers had en hier laat hij zien dat hij niet alleen
mooie geveltjes kan tekenen, maar het ritsysteem van een attractie goed in zijn
ontwerp kan verwerken. De Efteling laat zich middels de keuzes die hier zijn
gemaakt weer eens van haar sterke kant zien. Verhaal en ontwerp worden hier
zorgvuldig en goed gebalanceerd met elkaar gecombineerd. Zo zien we het graag.
