Stoomlocomotief Aagje heeft in 2011 haar honderdste levensjaar bereikt.
Vandaag houdt de Efteling een bescheiden feestje, met een
aankondigingsbord voor het publiek en natuurlijk taart. Een
attractieeeuwfeest is nu nog bijzonder voor de Efteling, dat komend jaar
pas haar zestigste verjaardag viert. Hieronder daarom het verhaal van
Aagje vóórdat ze bij de Efteling kwam, en hoe ze het begin zou zijn van de
Efteling Miniatuur Stoomtrein Maatschappij, geïllustreerd door wat
bijzonder beeldmateriaal.
Aagje ziet het levenslicht als ze in 1911 gebouwd wordt door de firma
Orenstein & Koppel in Berlijn. Ze was besteld door steenfabriek IJsseloord
in Arnhem. Op een smalspoorlijn van zo'n twee kilometer werd Aagje samen
met andere locs ingezet om al puffend de klei te transporteren van de
kleiputten vlakbij wat nu knooppunt Velperbroek is, naar de fabriek naast
de huidige wijk Presikhaaf.
Bepaald geen licht werk! Niettemin heeft ze dit ruim vijftig jaar
achtereen uitgevoerd. Ook al was begin jaren '60 al menig dieselloc actief
op IJsseloord, Aagje en haar collega stoomlocomotief Duiveltje waren nog
steeds dagelijks aan het werk. In de winter van 1964, dus na 53 jaar
trouwe dienst, werd Aagje uitgerangeerd omdat haar machinist liever op de
steenoven wilde werken - tot groot onbegrip van de machinist van
Duiveltje! Een dieselloc heeft Aagjes werk overgenomen; Duiveltje is nog
vijf jaar langer actief gebleven. Voor zover bekend was IJsseloord de
laatste plek waar nog industrieel met stoomtreinen gewerkt werd.
Ondertussen is men in Kaatsheuvel al vanaf 1959 op zoek naar een goede
stoomlocomotief om als nieuwe attractie te gaan dienen. Pas begin 1968
valt het oog op de locomotief Aagje, die dan al drie jaar in een loods van
IJsseloord staat: "Aagje kwam en stal onze harten", aldus de Efteling. Op
8 mei van dat jaar arriveert Aagje dan ook werkelijk op een dieplader in
het park. Stoomenthousiast K.A. Neve geeft haar een totale opknapbeurt.
Het uiterlijk wordt onder leiding van Anton Pieck 'sprookjesachtiger'
gemaakt. De TD van de Efteling voegde een aparte kolentender toe om het
geheel meer op een volwaardige trein te laten lijken en ze kreeg haar
groene kleur. Voor achter Aagje werden zes open rijtuigen gebouwd.
Aan een trein alleen had men natuurlijk niet genoeg. Er werd een traject
van 1800 meter smalspoor aangelegd, alhoewel dat niet zonder slag of stoot
ging. Ook hier kwam weer de plaaggeest aller Eftelingprojecten kijken:
schade aan de natuur. Burgemeester Van der Heijden wilde niet dat er ook
maar één boom gekapt zou worden, en dat gebeurde ook niet totdat de trein
op het spoor stond. Piet Schapendonk vertelt daarover in de Kroniek: "Van
der Heijden hadden wij in de achterste wagon gezet en voorop de
stoomlocomotief zat een man met een motorzaag. Iedere keer als er een tak
in de weg zat, lieten wij de stoomfluit gillen om het geluid van de zaag
te overstemmen." Het eerste station werd het Station Sprookjesbos, gelegen
aan de rand van het Herautenplein op de plek waar tegenwoordig de herberg
van Tafeltje-dek-je staat.
Aan het begin van seizoen 1969 werd de Efteling Miniatuur Stoomtrein
Maatschappij feestelijk in gebruik genomen en vanaf dat moment rijdt Aagje
vele malen per dag een halve cirkel linksom het park, langs het
Sprookjesbos, de Roei- en Kanovijver, richting het Café-Restaurant en weer
terug.
Koninginnedag 1980 is wel een heel bijzonder moment voor Aagje. Het is het
laatste jaar dat Juliana koningin is, ter gelegenheid waarvan een speciaal
defilé wordt georganiseerd op paleis Soestdijk. De Efteling weet het voor
elkaar te krijgen dat een stukje spoor én Aagje naar Soestdijk
getransporteerd worden om aldaar een kort ritje voor de koningin te maken.
Nadien zullen er nog vele aanpassingen volgen; er komen nieuwe treinen en
stations bij - en gaan ook weer weg, het traject wordt een complete cirkel
en de treinen gaan rechtsom rijden.
Twee jaar geleden heeft het zeer Pieckse kleinschalige station St.
Nicolaasplaets een tegenhanger gekregen in Station De Oost: een groot,
bruin en bombastisch station, dat treinreizen een nog veel prominentere
plaats in het park geeft. Deze twee uitersten in Eftelingstijl worden door
de locs van de Stoomtreinmaatschappij met elkander verbonden.
Kortom, werkelijk de enige constante factor over de afgelopen 42 jaar
stoomtreinen in de Efteling is onze trouwe, hardwerkende, groene,
honderdjarige Aagje. De afgelopen vier maanden zijn er 2500
manuren gestoken in een complete revisie, waarbij geen schroefje
op zijn plek is gebleven. Op naar de volgende honderd!
