Elfjes zien Sarah: Expositie 50 jaar Indische Waterlelies
Gegroet Eftelisten,
Je zou het bijna vergeten, maar het Efteling Museum aan het Anton Pieckplein
heeft een expositieruimte die een aantal jaren geleden jaarlijks werd
verbouwd voor tentoonstellingen over verschillende onderwerpen. De
verjaardag van de Indische Waterlelies, gisteren op de kop af 50 jaar
geleden, zorgde eindelijk voor een aanleiding om de ruimte te
voorzien van ander materiaal uit het archief om een nieuwe expositie mee te
vullen.
Bij binnenkomst om even over 10.00 uur 's morgens stonden gebakjes klaar
voor de eerste 50 bezoekers aan de tentoonstelling en Omroep Brabant was
aanwezig om de gasten om hun mening te vragen. De tentoonstelling bestaat
uit attributen, video, audio, teksten en foto’s die op monitors worden
afgespeeld als een diashow. De wanden die voor 2012 nog net zo rood waren
als de ruimte ernaast, zijn voor de gelegenheid donkerblauw geschilderd.
Centraal in de ruimte staan drie pilaren waar attributen op te zien zijn.
Op de eerste kolom staat een oude typemachine waar een kopie van de brief
waarin het Cabinet van de Groothofmaarschalk van België toestemming geeft
aan de Efteling om een sprookje van Fabiola uit te gaan beelden in is
geplaatst. Een probleem bij de goedkeuring was dat niet duidelijk was of het
uitbeelden van het verhaal ook onder de auteursrechten zou vallen.
Tot nu toe opvulling van de kamer dus, maar het derde voorwerp is wel
degelijk erg bijzonder om eens te zien: een proefversie voor een waternimf
die Peter Reijnders naar Fabiola wilde sturen ter goedkeuring, wat niet
gebeurde. Reijnders koos vervolgens zelf uit wat model zou gaan staan voor
het uiterlijk van de elfjes. De versie hier werd afgekeurd. Het elfje draait
rond in een bloemvorm en ziet er nog bijzonder gaaf uit.
Aan de linkermuur hangt een levensgrote replica van Piecks illustratie
van de scène zoals we die in de sprookjesboeken terugvinden. Er is voor
gekozen om alle panelen met informatie aan de rechtermuur te bevestigen. Bij een beetje
drukte in het museum loop ja al snel elkaar voor de voeten.
Op de muur tegenover de ingang lezen we de titel van de tentoonstelling en is een wit vlak
gemaakt waar de projector aan het plafond een serie videobeelden op laat
schijnen. Ik heb o.a. zien voorbijkomen de opening in 1966, onderhoud in de
jaren zestig, het bezoek van koningin Fabiola, de Sprookjesshow in 1996
(waar de Indische Waterlelies onderdeel van was) en Kate Bush. Niets dat we
niet al kennen, hoewel de beelden van Fabiola nooit zo uitgebreid te zien waren.
Uit de speakers komen de geluidsfragmenten. Naast verschillende hoorspelen
en fragmenten uit de Sprookjesshow ook interviews, de openingsspeech en de
introducties uit de attractie. We horen de echte Barbara Hoffmann en een
versie van Wieteke van Dort!
Van de informatiepanelen zijn er 8, de grote tekening aan de andere muur
niet meegerekend. Voor het eerst is informatie ook vertaald voor de
buitenlandse gasten. In tegenstelling tot de platen bij voorgaande expo’s
zijn de afbeeldingen niet afgedrukt. In plaats daarvan zijn die te zien in
een diashow op de drie monitors die nog aanwezig zijn van de tentoonstelling
voor 60 jaar Efteling. De panelen zonder monitor hebben een mooie afbeelding
onder de tekst, die speciaal gemaakt lijken te zijn voor deze
tentoonstelling.
Het eerste paneel vertelt hoe Peter Reijnders het sprookjesboek ''De Twaalf
Wonderlijke Sprookjes van Fabiola'' las en hoe er toestemming werd gevraagd om
verhalen uit het boek in de Efteling te gaan uitbeelden.
Het bord daarnaast geeft informatie over het verkrijgen van de toestemming,
de voorbereiding en dat Pieck, Reijnders, Van der Heijden en directeur
Diender in maart 1966 op bezoek waren bij Fabiola op haar kasteel in Laken
om verslag te doen van het sprookje.
Het volgende bord gaat over het pionierswerk dat verricht werd. Het nieuwe
materiaal waar de rotswanden mee werden gemaakt, Reijnders die
experimenteert met technieken en Ton van de Ven die wordt aangenomen om als
Chef Ontwerp en Ontwikkeling de hulp in te roepen van een Duitse firma voor
de bewegingstechnieken.
Op het vierde paneel wordt duidelijk dat Anton Pieck alles tot op het detail
heeft ontworpen, Reijnders een leuk ideetje had voor het plaatsen van de
torenspits en dat eind 1965 de ontwikkeling opeens in een sneltreinvaart
gaat.
In dit paneel bevindt zich weer een scherm. De bouw aan het interieur is te
zien, voorstellen van Pieck, verschillende tekeningen en dummies voor de
dansende elfjes, de aankleding van figuren etc.
Het stemmenmysterie wordt ontrafeld op het volgende bord, althans deels. In
de audiotrack die te horen is in de expositie is de korte vertelling waar
het sprookje mee opent te horen in de versies van Reny de Lannee de
Betrancourt, Paul de Leeuw, Barbara Hoffmann en Wieteke van Dort. Er wordt
duidelijk gemaakt hoe de Efteling tot 2015 dacht dat de versie die tot 2009
te horen was Barbara Hoffmann was, maar dat deze versie slechts enkele
maanden gebruikt is in het begin van de jaren 80. De enige bron die wij, en
kennelijk dus de Efteling zelf ook, hadden om te denken dat we Barbara
Hoffmann hoorde was de oudste fansite Gniletfe, waar gemeld wordt dat
Barbara de huidige stem zou zijn: http://gniletfe.home.xs4all.nl/stemmen.htm
Dat blijkt dus nu zeker niet te kloppen. Barbara was een probeersel voor een
paar maanden, een fragment van die versie is in de expo te horen, te
herkennen aan “Randstedelijke uitspraak”.
Toch kan ik dit niet een compleet bevredigend antwoord vinden. Ten eerste is
daarmee niet duidelijk welke versie dan wanneer werd gebruikt. Wat was er
dan te horen voor Barbara? Is Wietekes versie ooit gebruikt?
Ten tweede, als de huidige versie, zoals die nu te horen is in de Efteling,
is ingesproken door de eerste stem Reny de Lannee de Betrancourt, dan is dat
vrijwel zeker een later ingesproken versie. In deze video van de opening in
1966 is die allereerste versie te horen: https://www.youtube.com/watch?v=WWmjBb7eJVs
De klank lijkt sprekend op vandaag de dag, dus waarschijnlijk dezelfde stem,
maar we horen bij sommige woorden de klemtoon anders en een complete zin
meer. De info had dus wat concreter mogen zijn, maar we weten in ieder geval
zeker dat Barbara al decennia niet meer te horen is.
Het volgende bord kent leuke onbekende weetjes over de andere geluiden van
de attractie. Dat er voor Ton zijn gedicht insprak gerommel te horen was
vanuit de wachters en dat Reijnders eerst balletmuziek wilde gebruiken, en
later zelfs muziek uit een Charlie Chaplin-film een optie was.
De laatste plaat benadrukt hoe bijzonder de Indische Waterlelies zijn in de
geschiedenis van de Efteling en dat we kunnen uitkijken naar de volgende
Efteling-attractie.
Tussen dit laatste bord en de ingang tot het museum staat nog altijd de
vitrinekast waar bij iedere expositie attributen te bekijken zijn. Naast wat
souvenirs van door de jaren, de folder uit 1966 en de nieuwe pins die later
deze week gaan uitkomen, zien we hier elpees van de muziek uit de attractie
en de hoorspelen en de verschillende sprookjesboeken waarin we het verhaal
kunnen terugvinden, waaronder de Spaanse en Nederlandse versie van ''De Twaalf
Wonderlijke Sprookjes''.
Wat ik erg jammer vind is dat, net als bij de vorige expositie in het museum, er context
mist bij de geluidsfragmenten. De tekeningen en foto’s zijn alleen in een vluchtige
montage op videoschermen te zien, waardoor je geduldig moet zijn en niets echt goed kan
bekijken. Sommige ruimte wordt was loos gebruikt, waaronder een complete muur.
De vele tekeningen en attributen die nooit eerder te zien waren, het beeldmateriaal dat te
zien is van de voorbereidingen, de bouw, de officiële opening op 3 mei 1966 en het bezoek
van Hare Majesteit Koningin Fabiola van België in 1967 en de leuke wetenswaardigheden die
zelf voor fans wat nieuws te bieden hebben maakt het toch een geslaagde expositie. Het
geeft bovenal een mooi overzicht van de ontwikkeling van de attractie. Het zou heel fijn
zijn als dit in boekvorm zou kunnen worden uitgebracht, want de informatie en afbeeldingen
komen veel beter tot hun recht als ze in een minder hectische situatie dan tijdens een
dagje Efteling kunnen worden opgenomen.
De Efteling meent dat het allemaal minimaal een jaar te zien zal zijn, dus waarschijnlijk
dat het jubileum volgend jaar de tentoonstellingsruimte weer een nieuwe invulling gaat
geven. Dat schept hoop dat deze mooie jaarlijkse traditie weer terug is van weggeweest.
