Afgelopen zondagmiddag ging in het Efteling Theater de allereerste try-out
van start van de nieuwste musicalproductie van het park: De Gelaarsde Kat.
Na Droomvlucht, Klaas Vaak, Pinokkio en een handvol tamelijk inwisselbare
Sprookjesboomvoorstellingen namen producenten Jeroen Zwartjes en Olaf
Vugts opnieuw volledig het heft in eigen hand om onder de Eftelingvlag een
nieuwe show te maken. Hoewel de Efteling hulp van externe productie-
partijen al jarenlang schuwt, deed Gelaarsde Kat niettemin onverbiddelijk
terugdenken aan de voor zoveel Eftelingliefhebbers zeer nostalgische
periode van de sprookjesshows, Wentink Events, de Wonderlijke Efteling
Show en de showballetjes van de Maria More Dancers van weleer. Retro!
Hierbij een persoonlijke recensie...
Bij het betreden van het Efteling Theater viel allereerst op dat sinds
vorig jaar de vloer is aangepast. Zachte vloerbedekking en de rustige
kleuren (in plaats van het contrastrijke roodzwarte schema) uit het
oorspronkelijke ontwerp blijven mijn voorkeur hebben, maar de foyer heeft
er in elk geval beroerder uitgezien dan nu. Zo vroeg in de speelperiode
blijken er nog niet veel musicalsouvenirs te zijn, afgezien van een harige
pin en een snoepzandapparaat dat ietwat ongeïnspireerd is omgevormd
tot 'Molenaars meel(sic)'- dispenser. Wanneer het nieuwe Gouden Boekje
over de Gelaarsde Kat binnenkort uitkomt, zal deze ongetwijfeld ook
hier verkrijgbaar zijn. Na wat koffie en een uitstekende Lariekoek-
krakeling van vaste Eftelingpatissier Den Otter uit Vlijmen was het tijd
voor de voorstelling.
Eenmaal plaatsgenomen in het Theater werd zoals gebruikelijk omgeroepen
dat telefoons uitgezet moesten worden en dat het maken van beeld- en
geluidsopnames niet is toegestaan. Bij de Pinokkiovoorstelling vorig jaar
voegde de houten pop in de voice-over er nog aan toe dat ook liegen niet
mocht en het moge duidelijk zijn dat de Efteling nu met het sprookje De
Gelaarsde Kat een morele draai van honderdtachtig graden heeft gemaakt.
Het in oorsprong Italiaanse sprookje 'Constantino Fortunato' uit de
zestiende eeuw, is vooral bekend geworden in de versie die zo'n
honderdvijftig jaar later door Charles Perrault werd opgetekend als 'Le
Maître chat ou le Chat botté'. Het plot zal eenieder van jullie wel bekend
zijn: een arme molenaarszoon wordt opgescheept met wat naast een ezel en
de vaderlijke molen de minst nuttige erfenis lijkt: een simpele kat. De
kat blijkt echter een archetypische 'trickster' en helpt de molenaarszoon
door slinkse oplichterij aan mooie kleren, landerijen, een kasteel en een
nieuwe identiteit als Markies van Carabas, waardoor de knul uiteindelijk
kan trouwen met een heuse prinses.
Een wijze levensles is er verder niet uit te halen, en al sinds de vroege
achttiende eeuw spreekt nu en dan een 'scholar' of andere wijsneus zich
uit over de dubieuze ethiek van dit subversieve sprookje. Zo toonde de
Britse George Cruikshank, bekend geworden als vaste illustrator van
Charles Dickens, zich oprecht geschokt over het feit dat ouders hun
kinderen De Gelaarsde Kat voorlazen: "As it stood the tale was a
succession of successful falsehoods—a clever lesson in lying!—a system of
imposture rewarded with the greatest worldly advantages."
Goed, de musical zelf. De opening van de voorstelling laat een tamelijk
onfraai doek zien dat het kasteel van tovenaar Mavros (ingesproken door
Stanley Burleson) moet voorstellen. Links van het podium een zeer lelijke
trap (let voor de lol eens op de schuingetrokken pilaartjes in de
trapleuning) en rechts een grot met een glijbaantje en wat zakken meel.
In de poort van het kasteel verschijnt een jong knulletje, Tim, dat de
tovenaar komt vragen om wat eten voor de arme mensen in Meerendal. De
tovenaar, tamelijk onverstaanbaar in deze eerste sequentie, blijkt het
hongerige volk niets uit zijn moestuinen, appelboomgaard en graanvelden te
gunnen en één en ander leidt ertoe dat de kleine Tim door Mavros wordt
omgetoverd tot een sprekende kat.
Tim sluit zich aan bij de clan van kattenvrouwtje Agata (één van de drie
rollen van de hier tamelijk leuk spelende Dick Cohen) in de
nederzetting 'Kat op Zand' en hij groeit op tot een volwassen kater, die
terloops bij de molenaar uitkomt en uiteindelijk dus bij de molenaarszoon
Bas. Ondertussen krijgt Koning Christiaan van den Eerste de Tweede het
aan de stok met dochter 'Prinses Tessa', die de schurft heeft aan traditie
en helemaal geen zin heeft om te trouwen. De koning laat tijdens een groot
bal een eclectische verzameling edellieden opdraven in een vrolijke scène
die doet denken aan de presentatie van lui als de Grootvorst Vuur tot
Vlammetje, de Freule van Manenschijn tot Rozengeur en Barones Geranium van
Bloemenpot ('wat ruikt ze toch weer heerlijk') in de Wonderlijke Efteling
Show van weleer. Een letterlijke verwijzing naar de WES, waar natuurlijk
óók een Gelaarsde Kat-vertelling in zat, was er ook. Het verder volkomen
irrelevante glijbaantje in de grot rechts van het decor wordt op dezelfde
manier gebruikt als in de parkshow uit 2002 ('Durf jij te glijden?'/'Kijk
mij nou, ik lijk wel een kat!'). Wazige keuze! :D Een subtiele "..ik heb
ze tuk!" in de tekst verwerken was toch een stuk makkelijker geweest. :)
Enfin, Bas en Prinses Tessa ontmoeten elkaar en worden uiteraard op slag
verliefd, maar het ontbreken van blauw bloed bij Bas maakt dat ze elkaar
nooit zullen mogen huwen. Maar laat dat maar aan de kat over! De Kat
pitcht Bas bij de koning als de 'Markies van Carabas' (een verwijzing
naar de Italiaanse oorsprong van het sprookje: 'Cara Bas' laat zich
vertalen naar 'lieve Bas'), zorgt dat Bas en Tessa met elkaar kunnen
trouwen en redt daarbij en passant ook nog eens het Kat op Zandse
poezendorp van de plannen van de koning, die daar een 'derde
verblijfsaccomodatie' wil bouwen maar hiervoor uiteindelijk toch maar
uitwijkt naar het Loonsche Land. Met een perspresentatie van deze musical
in het Loonsche Land bovenop deze hilaaaaaaaaarische verwijzing in de
musical zelf, zou je haast gaan denken dat de Efteling plannen heeft om
het Katpersonage volgend jaar als 'brand' te koppelen aan het nieuwe
vakantiepark, zoals Klaas Vaak aan Bosrijk. Wie weet! Enfin, eind goed, al
goed en in een feestelijke eindscène met de volwassen cast en
zevenendertig kinderkatjes op het podium wordt het publiek uitgezwaaid.
Wat ik ervan vond? Ik splits het even op.
Visueel:
Niet zo best. De decorstukken aan de zijkanten van het podium en
het kasteel van tovenaar Mavros zien er ronduit amateuristisch uit. Ook de
decorstukken op het hoofdpodium, links de wel heel summiere groene trap
en rechts een rotspartij met bruggetje, ogen goedkoop en blijven de hele
voorstelling gewoon staan: ook als we 'in' het paleis van Koning
Christiaan moeten zijn. Een paar elementen zijn wél goed: het knusse
berglandschap met draaiende molentjes en sfeervolle torentjes doet
plezierig denken aan het Diorama (en met die boom vol overhangende takken
en slierten eerlijk gezegd ook wel aan de banner die vroeger boven de
Eftelist-website stond :)), het expressionistische dorpje in de verte is
leuk en het uitstekende lichtontwerp van Wim Dresens maakt dat de lucht
boven het landschap gedurende de voorstelling allerlei fraaie schakeringen
krijgt. Wel had de sterrenhemel die op een gegeven moment geprojecteerd
wordt een stuk mooier gekund.
Enkele losse decorstukken zijn dan wel weer geslaagd, zoals een heel aardig
kledingkraampje, een grappig minikoetsje in het gebergte en een lollig
koninklijk hutje op beentjes. De scène aan het einde, waarin grote witte
doeken over het publiek getrokken worden om uiteindelijk als sleep te
dienen voor de trouwjurk van Tessa, oogt eveneens tof. Ook maakt het
beproefde concept van een sloot kinderen die na één dag op
de 'Kattenschool' eenmalig een voorstelling mogen meedoen dat het podium
er op veel momenten lekker vol uitziet. De kostuums van Carla de Kroon
zijn eenvoudig maar prima. Goeie laarzen voor de kat!
Eén ding vond ik echt jammer, en dat is de confrontatie tussen de
Gelaarsde Kat en de tovenaar in zijn kasteel, in wat een visueel spektakel
tegen het einde van het verhaal had *kunnen* zijn, met een omtovering van
brullende leeuw naar kleine muis. Waar Klaas Vaak de grote uil Oehoe had
en Pinokkio de monstervis, ontbreekt het bij de Gelaarsde Kat aan zo'n
moment: de grote, brullende leeuw wordt weergegeven door een oersimpele
projectie die een seconde of wat op de kasteelmuur verschijnt. Meh.
Sowieso ontbreekt het in deze voorstelling aan scènes die echt visueel
creatief aanvoelen, zoals bijvoorbeeld de scène in Pinokkio waarin de
houten pop tussen de vissen in zee zwemt, of de interessante 'boze
dromen'-scène in de Klaas Vaak-musical waarin prinses Anura wordt bedreigd
door een joekel van gouden bal. Zonde.
Muziek en choreografie:
Gezegd moet worden, de liedjesteksten (en sowieso de dialogen) zijn om
door een ringetje te halen en zeer vertrouwd in handen van Allard Blom
(die trouwens een paar jaar geleden al eens een Gelaarsde Kat-personage
te schrijven kreeg bij de Shrek-musical van Albert Verlinde Entertainment).
Maar waar componist René Merkelbach zich voor Pinokkio vorig jaar nog op
leuke wijze liet inspireren door Italiaanse volksmuziek lijkt bij de Gelaarsde
Kat sprake van een regressie naar het soort showmuziek dat associaties
oproept met de 90's, foute dinnershows, RTL4 en de sprookjesshows van
ruim vijftien jaar geleden in de Efteling.
Merkelbach zelf gaf aan zich voor de muziek gebaseerd te hebben op de
vrolijke beats die op Efteling Radio te horen zijn, aangevuld met 'percussie
en funky gitaartjes', maar deze elementen voelen geforceerd toegevoegd
aan wat verder een uitermate afgezaagde soundtrack is. Zelfs het in basis
zo lieflijke, rustige pas de deuxje tussen Tessa en Bas wordt onderbroken
door een flashy showmuziek-intermezzo, erg jammer. Leuke muzikale
stukjes zijn er gelukkig ook wel, zoals het liedje waarbij de Kat zich omkleedt
bij het kraampje en het volksdans-achtige tafereel aan het begin, waarbij het
boerenvolk met takkenbosjes overgooit. Jammer genoeg staan daar veel
onnodige, niksige liedjes tegenover die uitsluitend als 'filler' dienen.
De choreografie van Daan Wijnands ontstijgt helaas maar zelden het niveau
showballet; het danswerk in deze musical doet belegen en erg, erg
kitscherig aan. Een vergelijking naar Andrew Lloyd Webbers Cats uit '81
is natuurlijk bij een voorstelling als deze onvermijdelijk, en er is maar
weinig gedaan om de specifieke motoriek van katten te verwerken in de
choreografie van het ensemble en de Gelaarsde Kat zelf. Ik was er niet
erg van onder de indruk in elk geval.
Cast en regie:
Hier is werkelijk helemaal niks op aan te merken! Dikke pluim voor Mark
van Haasteren, die een lange weg heeft afgelegd vanaf het Heertje in de
Tika is Jarig-show via een aantal keer kinderregisseur zijn naar nu dan
eindelijk een hele musical voor zichzelf als regisseur. Er wordt vlot gespeeld
en het acteerwerk van de hele cast (met uitzondering van het
tenenkrommende tekstopzeggen van de jonge Tim aan het begin) is
ronduit goed!
Vajèn van den Bosch heeft een schitterende zangstem en voelt zich
duidelijk thuis in de wereld van de Efteling: werkte zich eerst al op in
de stamboom der Von Trappjes door in The Sound of Music te beginnen als
Martha en te eindigen als Liesl en scoorde een hoofdrol als Lila in de
Droomvluchtmuscial in 2011. Hier wordt ze gekoppeld aan haar GTST/Nieuwe
Tijden-medespeler Soy Kroon, die een uitstekende aandoenlijke
molenaarszoon Bas neerzet. Ster van de show is Gelaarsde Kat Marcel
Visscher, wiens allereerste auditie voor een rol ooit overigens
lolligerwijze eind jaren negentig voor de Nieuwe Sprookjesshow in de
Efteling was. :) Visscher speelt de rol met verve en humor, had hoogstens
iets poeziger geschminkt mogen worden in plaats van de wat onguur ogende
witte make-up.
De 'kindercast' van krap veertig kids per voorstelling is iets waar we bij
de Efteling wel nooit meer van af zullen komen. Het is natuurlijk een
waanzinnig slimme manier om ervoor te zorgen dat bij élke voorstelling
weer een verse lading broertjes, zusjes, opa's, oma's, tantes en ooms een
kaartje voor de show kopen. Het is alleen een beetje jammer dat in
deze specifieke voorstelling het hele Kat op Zand-verhaallijntje alléén
maar dienstdoet als plotvehikel om al die koters kwijt te kunnen: dat
ging bij Pinokkio toch wel een tikkie soepeler. Maar goed, zo'n goed
gevuld podium met tientallen hyperblije kinderen blijft er leuk uitzien en
ik snap heel goed waarom de Efteling ervoor kiest. :)
Al met al weet ik het niet zo met deze voorstelling. Specifieke elementen
eruit en met name de hoge kwaliteit van de cast tilde één en ander wel
naar een wat hoger niveau en het verhaal loopt lekker vlot en is
onderhoudend, maar daar staat tegenover dat het muzikaal en visueel verder
echt wel voelt als een grote (en goedkope) stap terug naar vroeger. Dat is
voor de Sprookjesshowpuristen onder ons misschien goed nieuws en er zal
zeker een markt voor zijn, maar moet de Efteling anno 2016 nou werkelijk
weer het gevoel oproepen van het soort parkshows dat vroeger in het oude
zwembad werd opgevoerd? Wat mij betreft niet. Smaken verschillen
natuurlijk, maar ik hoop toch echt van harte dat de Efteling bij een
vólgende musical toch weer wat meer durf, creativiteit en kwaliteit zal
laten zien.