Pardoes en ikzelf kwamen in hetzelfde jaar, 1989, voor het eerst naar de
Efteling. Daarmee is Pardoes inmiddels 27 jaar oud (ik een paar jaar ouder)
en staat hij voor mij, en velen met mij, nagenoeg synoniem met de Wereld
vol Wonderen.
"[I]k concludeerde dat een narfiguur simpelweg heel geschikt zou zijn. Het
moest in elk geval een figuur worden dat aansluit bij de wereld van
sprookjes, koningen, prinsessen en prinsen en alles daaromheen. Een figuur
om het volk te vermaken. Een vertrouweling van het hof, die kwesties mocht
belichten onder het mom van een kwinkslag en een grap - zaken waar bij
anderen de kop voor afgeslagen zou worden. Een vrijbuiter, een pure
entertainer! Er waren zóveel aanknopingspunten met wat er allemaal in die
wereld van de Efteling aan het ontstaan was en al bestond. En met het oog
op de dynamiek die met de Python in de Efteling was gekomen, moest het qua
perceptie ook een dynamisch personage worden."
- wijlen Henny Knoet in gesprek met Eftelist
Veruit de meeste mensen zullen deze verbindingen niet leggen als ze Pardoes
in het park, of vanaf volgend jaar in Symbolica, tegenkomen, maar dat maakt
het niet minder belangrijk dat het concept achter de mascotte zo'n sterke
fundering heeft. Er mag immers geen twijfel over bestaan dat hij binnen de
Efteling thuis hoort, en daarom dient zijn verhaal - bekend of onbekend -
simpelweg te 'kloppen'. Gelukkig begreep Knoet het belang hiervan; het mag
zeker reden zijn dat Pardoes langzaam richting de 30 loopt en een alleen
maar grotere rol is gaan spelen zowel binnen het park als daarbuiten.
Dat de Efteling zelf niet altijd de waarde van Pardoes begreep wordt
duidelijk uit de interviews van de redactie van Eftelist met Knoet, zeker
de moeite van het lezen waard als je dat nog niet hebt gedaan. Pas toen
zijn waarde in klinkende Efteling dukaten duidelijk werd is hij
daadwerkelijk omarmd door de Efteling zelf als zijnde haar mascotte; zij
het dat Pardoes - in tegenstelling tot andere Eftelingse iconen - altijd
vanaf de zijlijn heeft moeten opereren.
Om hier verandering in aan te brengen (en wellicht meer erkenning te
krijgen voor zijn geesteskind) kwam Knoet met het idee van het Huis van
Pardoes, iets wat in sommige schetsen van de toen nog aan te leggen Brink
naar voren kwam maar uiteindelijk nooit is gerealiseerd. Dan, 10 jaar na
het aanleggen van de Brink en de Pardoes Promenade, wordt Hartenhof in 2010
aangekondigd. Deze darkride draait om het Legendarium van Pardoes en moet
de jubileum-attractie worden voor 2012, het 60-jarig bestaan van het park.
Uiteindelijk wordt ook dit plan niet gerealiseerd, met uitzondering van
Polle's Keuken, en gaan we het jubileum in met Aquanura.
Een paar jaar horen we niets en rijst zelfs de vraag of we ooit nog iets
van deze plannen te zien zullen krijgen. Opeens, redelijk onverwachts, komt
in januari 2016 bericht dat spoedig met de bouw van Symbolica zal worden
begonnen.
Symbolica is een evolutie van Hartenhof. Het behelst nog steeds een paleis
met vergelijkbare stijlkenmerken maar een danig andere constructie. Ook zal
het nieuwe paleis vanuit de rotsen oprijzen en lijkt er geen directe link
meer te bestaan, anders dan wellicht het karakter Polle, met Polle's Keuken
(wat oorspronkelijk met Hartenhof geïntegreerd zou worden).
Symbolica begint, in ieder geval van buitenaf, steeds meer vorm te krijgen
en eindelijk krijgt Pardoes, alsmede andere karakters uit het Legendarium,
een welverdiende plek midden in de Efteling.
Wel verdiend, nietwaar?
Wel verdiend, inderdaad, maar is het ook de juiste keuze?
Vele attracties in de Efteling hebben een protagonist (of antagonist), een
symbool naast het symbool dat de attractie zelf is. Denk bijvoorbeeld aan
Hugo van den Loonsche Duynen (Villa Volta), Baron Gustave Hooghmoed (Baron
1898), Jokie de Prrretneus (Carnaval Festival), de Tovenaar (Fata Morgana)
maar ook Rok (Vogel Rok). (Opvallend genoeg zijn dit allen mannen, vrouwen
enkel vertegenwoordigd in het Sprookjesbos en Raveleijn, maar ook vaak niet
in een leidende/heldhaftige rol.)
En nu, Pardoes. Hoewel het schijnt dat we op audiëntie gaan bij Koning
Pardulfus, we treden immers in zijn paleis, lijkt er weinig twijfel over te
bestaan dat Pardoes het beeldmerk bij de attractie is. Daarmee, in
tegenstelling tot de andere karakters waarvan tegenwoordig merchandise te
vinden is en welke in diverse media zijn verschenen, heeft Pardoes zijn
Eftelings' pad omgekeerd afgelegd. Zijn (vooralsnog) hoogtepunt is een
attractie, terwijl voor de andere iconen het hoogtepunt lag, en ligt, bij
het treden buiten de kaders van de respectievelijke attractie, sprookje of
show.
Verliest Pardoes hiermee zijn waarde als mascotte van het park? Het lijkt
dat hij in ieder geval zal inboeten als uniek symbool, maar het kan
beargumenteerd worden dat hij dit al jaren doet. Sterker, voor zijn
verschijnen waren er reeds andere karakters, met name vanuit het
Sprookjesbos, die de rol van mascotte op zich namen en deze nooit echt zijn
kwijtgeraakt. De twee bekendste voorbeelden zijn waarschijnlijk Langnek
(beter bekend dan 'zijn' sprookje De Zes Dienaren) en Kleine Boodschap (een
ietwat merkwaardige keuze, als je bedenkt wat hij aanduidt in het park).
Uiteraard is het nog speculeren - voor zowel de Eftelister, maar
uiteindelijk ook de Eftelinger - hoe dit nu gaat uitpakken. Er zal
ongetwijfeld een visie en bijbehorend plan klaar liggen, maar dat betekent
natuurlijk niet dat het ook daadwerkelijk zo zal uitpakken; uiteindelijk
zijn het toch de gasten die bepalen hoe ze een karakter zien en kan dit
maar beperkt gestuurd worden.
Om de ervaring van de gast toch reeds te beïnvloeden, nog voor het betreden
van de attractie, is het begrijpelijk dat de Efteling van de naam Hartenhof
is afgestapt ter faveure van Symbolica. Met een blik meer en meer buiten de
landsgrenzen is de naam Symbolica niet alleen makkelijker uit te spreken
voor niet-Nederlandstaligen, ook wordt de naam beter begrepen en roept het
direct een bepaalde verwachting op, ongeacht de moedertaal van de meeste
gasten (symbool is Symbol in het Duits, symbol in het Engels en symbole in
het Frans).
Maar logisch als de naamsverandering mag wezen, het schept wel verwarring
in de bestaande mythologie. Symbolica is immers de planeet waar het paleis
Hartenhof is gevestigd. Los hiervan, Pardoes is expliciet naar aarde
gezonden, specifieker: de Efteling, met een missie. Nu verrijst opeens -
als ware het een ambassade - een paleis komend van een andere planeet
midden in het park en is het nog de vraag welke rol Pardoes speelt in dit
geheel en voor de Efteling.
Hoewel ik zelf een grote fan ben van darkrides, zeker die in de Efteling,
sta ik vooralsnog niet te springen om Symbolica.
Ten eerste worstel ik met het idee van een paleis midden in het park, het
doet toch wel heel erg denken aan de iconen van een zekere andere keten van
themaparken. Uiteraard heeft Symbolica een zeer Eftelingse vormgeving (ik
geloof niet dat daar meningsverschillen over bestaan), maar het blijft een
paleis, of kasteel, midden in het park, als baken te zien vanuit alle
uithoeken en duidelijk met het doel een icoon op zichzelf te worden (zeker
als 'correctie' van de toch minder geslaagde Brink en bijbehorende
Levensbron).
Daarnaast is er de kink in de mythologie, of: het Legendarium. Dit kan met
de juiste storytelling worden gecorrigeerd en tevens mag men zich afvragen
hoe belangrijk dit überhaupt is. Een aanzienlijk deel, naar ik vermoed de
meerderheid, van de gasten zal de mythologie rondom Pardoes en de zijnen
niet kennen. Maar dit laatste schept weer een ander probleem: hoe zorg je
dat ook de Pardoes-leek een even waardevolle beleving heeft?
Pardoes heeft een verhaal, van A naar B, en dit is in verschillende media
reeds verschenen. Als we kijken naar de twee meest vergelijkbare
attracties, Droomvlucht en Fata Morgana, ontbreekt er expliciete
storytelling. Hier is gebruik gemaakt van omgevingen en karakters uit
grotendeels bestaande mythologie, sagen, legenden en historie maar
vertellen ze geen concreet verhaal. Het is aan de gast om richting en
structuur te geven aan alle scenes waar ze aan voorbij vliegen, danwel
varen.
Voor Symbolica zou men dit ook kunnen toepassen, zij het dat voor de leek
Paddel onbekend is en een elfje niet. We snappen de harem van de Pasja maar
wat denken we bij het aanschouwen van de Symbolicaanse hofhouding?
Kiest de Efteling echter voor expliciete storytelling (wat in de lijn de
verwachting ligt gekeken naar de laatste aanvullingen op het
attractie-aanbod) waarbij de gast begint bij A en via een aantal
scenes/ervaringen keurig eindigt bij B, krijgen we wellicht wel te maken
met een enorm mooie darkride maar ook één die geen, of in ieder geval
weinig, beroep doet op de eigen fantasie. Juist binnen het Legendarium
lijkt het gebruiken van je eigen fantasie een belangrijke voorwaarde voor
alles wat je, mens of Symbolicaan, onderneemt.
Hopelijk vindt de Efteling hier de balans, waarbij we net voldoende
informatie krijgen om de omgevingen en karakters in context te kunnen
plaatsen maar krijgen we wel de ruimte om zelf onze fantasie en de details
in te vullen. Dit bereiken is echter geen sinecure en het park heeft reeds
bewezen hier twee kanten mee op te kunnen gaan.
Tot slot is het de vraag of de karakters genoeg aanspreken. Er is geen
geschiedenis in de (inter)nationale geest die deze karakters automatisch
bestaansrecht geeft. De Efteling zal zelf, zoals bij het Volk van Laaf,
niet alleen in seconden de mythologie moeten kunnen bewerkstelligen maar
deze ook moeten kunnen verantwoorden. Het feit dat Pardoes al bijna 30 jaar
in het park rondloopt en landelijk bekend is is op zichzelf niet voldoende
om een attractie te kunnen dragen. Hebben de karakters die het verhaal
zullen vertellen en het paleis zullen bevolken genoeg diepgang,
verwondering en originaliteit om onderdeel te worden van het cultureel
gedachtegoed, of op zijn minst om ons vergenoegd in enkele minuten door het
paleis heen te loodsen?
Indertijd hebben Fata Morgana en Droomvlucht de Efteling nieuwe richting,
nieuwe grandeur en nieuwe verwondering gebracht.
Het staat buiten kijf dat het paleis, of we het nu Hartenhof of Symbolica
noemen, het beeld van de Efteling permanent zal veranderen: er is geen
ontkomen aan met haar prominente positie midden in het park. Nu is het de
vraag of Symbolica, evenzo haar twee voorgangers, wederom de
(inter)nationale geest tot grote verwondering kan brengen.