Na mij vermaakt te hebben met de musical Pinokkio vorig jaar, was ik best
benieuwd hoe de volgende productie in het Efteling Theater uit de verf zou
komen. De Gelaarsde Kat is een lastig sprookje om op te planken te zetten.
De moraal van het verhaal is behoorlijk fout. Er zijn echter maar weinig
sprookjesfiguren zo iconisch als de kat met zijn laarzen en hoed. Het is
daarom misschien niet vreemd dat de uitbeelding van de figuur tweemaal
voorkomt in het park, maar het verhaal buiten beschouwing wordt gelaten.
Niettemin heeft de Efteling dit wel verschillende keren gebruikt. Het is een
van de sprookjes op de oude elpees, in de tv-serie ‘Sprookjes’ en het was
onderdeel van de Wonderlijke Efteling Show.
Ilona heeft een recensie gegeven waarin ze vooral ingaat op de cast, regie,
kleding, decor, licht, muziek en choreografie en ik heb daarop eigenlijk
weinig toe te voegen. Het gevoel dat ik heb overgehouden na bijna
anderhalf uur in het theater naar de eerste try-out te hebben gekeken, had
echter vooral te doen met de aanpassingen aan het plot en het scenario van
het sprookje. Op social media was het echter een en al gejuich na de try-
out, dus wellicht is het wel de moeite waard dat ik aanstip waar voor mij de
voorstelling de mist ingaat.
Het verhaal van de Gelaarsde Kat is denk ik iedereen wel bekend. De musical
begint echter met het achtergrondverhaal van de kat. Een jochie, Tim
genaamd, bezoekt de boze magiër Mavros (uit het slot van het sprookje) en
wordt daar tot sprekende kat omgetoverd wanneer hij wat van de tovenaar
probeert te stelen. De kat wordt in de bewoonde wereld vervolgens uitgejouwd
door de boerenbevolking, maar opgevangen door het kattenvrouwtje Agata die
hem vertelt dat het beter is om gewoon een kat te zijn. Het jochie gaat hier
volledig in mee en gedraagt zich vervolgens naar zijn nieuwe uiterlijke
vertoning.
Er komen naast de oude dame ook veel katten het podium opgelopen. Of deze
ook omgetoverd zijn door de magiër, of gewone straatkatten zijn, wordt niet
duidelijk gemaakt. Hun enige tekst bestaat uit irritant veel gemiauw, maar
ze zingen wel de liedjes mee. Tijdens een zang- en dansnummer verandert het
jonge katje in een volwassen kat. Het verloop van tijd hier is aan niets
anders op te merken dan de verandering van acteur. Alle andere katten op het
toneel als mede het oude dametje behouden hetzelfde uiterlijk.
Dat de musical van ons vraagt om bijzonder goed op te letten blijkt ook als
een buitenscène zich op een andere locatie begeeft dan de voorgaande scène.
Het decor verandert erg subtiel. Een tent, molen of boom in de hoek van het
podium moet duidelijk maken dat we ons op een volstrekt andere plek begeven
dan zo-even.
De nu oudere kat komt terecht bij een molenaar. Nadat de molenaar overlijdt,
wordt de kat aan de jongste zoon Bas gegeven en dan pas laat de kat merken
dat hij in staat is om te spreken. We komen er overigens tijdens een lied
achter dat Bas allergisch is voor katten, maar daar blijkt hij al snel vanaf
te zijn na het nummer want er wordt geen niesje meer gelaten in latere
scènes.
Het eerste wat Bas moet doen voor de kat is hem van kleding voorzien.
Ondanks dat het lapjespatroon op zijn lichaam mij meer deed denken aan de
kleding van een armoedzaaier dan de vacht van een kat, bleek hij nog geen
kleding te dragen. Er komt een verkoper voorbij die er volstrekt geen
problemen mee heeft dat een kat kleding aan het passen is van zijn kar en op
deze manier krijgt het dier zijn iconische laarzen en hoed met veer.
Ondertussen ontmoeten we aan de linkerzijde van het podium de adel van dit
land, die ook bezig zijn met kleding passen. De koning Christiaan van den
Eerste de Tweede heeft een dochter, prinses Tessa, die op een leeftijd komt
dat ze moet trouwen. Volgens de traditie moet dat iemand van adel zijn. Maar
de prinses wil helemaal niet met iemand van adel trouwen. Nee, deze prinses
wil zelfs eigenlijk helemaal geen prinses zijn. Maar wanneer ze stampvoetend
het paleis verlaat (althans, ik neem aan dat we ons daar bevonden, het decor
liet echter nog steeds molens op heuveltoppen zien), komt ze Bas tegen en na
een praatje gaat meteen de tong erin. De kat maakt daar nog wel een leuke
opmerking over, terwijl deze zich in het publiek bevindt, die daarmee tevens
ook vertolker van de voorstelling is geworden.
Bas komt er daarna achter dat hij niet met zomaar een leuke meid heeft
gezoend en beide weten dan dat ze niet bij elkaar kunnen zijn door die
stomme tradities. Gelukkig heeft Bas een sprekende kat, en die wil hem wel
helpen de prinses te veroveren. Maar voordat hij dat kan doen gaat hij langs
bij zijn oude baasje Agata, en komt er dan achter dat de koning haar
woonplaats Kat op Zand wil gebruiken voor de bouw van een derde
verblijfsaccomodatie. De vele onnodige katten zijn echter nooit echt in
gevaar, want deze plottwist is er enkel en alleen ingeschreven om de
voorstelling te kunnen eindigen met een verwijzing naar het Loonsche Land.
Enfin, we zitten al ver in de voorstelling en nu pas komt het sprookje op
gang. We zien hoe de kat aan het hof komt om een konijn te schenken van zijn
meester de markies van Carabas. De scènes met het krappe koetsje daarna zijn
geestig. De koning, prinses en lakeien reizen af naar de plek waar de bouw
van de accommodatie moet worden aangevangen en worden op de terugweg
gekruist door de kat en Bas. De scène waar molenaarszoon Bas al zijn kleding
uit moet trekken en in het water moet springen, wordt door acteur Soy Kroon
heldhaftig gebracht door echt in zijn onderbroek op het toneel te staan. Op
deze manier weet Bas aan nette kleren te komen. Vreemd is echter dat de
molenaarszoon en de prinses elkaar al hebben ontmoet voor dit punt. In het
sprookje is dit waar ze elkaar voor het eerst zien. Dat zou voor een
bijzonder alternatieve verhaallijn kunnen zorgen, maar doet dat niet. De kat
liegt gewoon dat hij al markies was en dat gewoon niet zei.
Terwijl Bas met prinses en koning het toneel afschuifelt in het koetsje,
gaat Tim terug naar de tovenaar die hem ooit in een kat veranderde. De kat
vraagt natuurlijk nu of hij in staat is om in iets kleins te veranderen. In
lijn der verwachting zou hier een indrukwekkende scène moeten zitten waar
een leeuw op het podium verschijnt, maar verder dan een behoorlijk slechte
projectie over de kasteelmuur komt het niet. Wanneer de tovenaar in een
muisje verandert volgt een tamelijk lange zoekactie door de zaal, waarna Tim
de muis weet te vangen. Er is een moment waarin de vraag wordt
voorgeschoteld of het wijs is om dit te doen. Tim zal namelijk nooit
meer terug kunnen keren naar zijn menselijke vorm als hij de tovenaar doodt.
Maar de muis wordt verschalkt omdat het geluk van zijn baas Bas belangrijker
is. Ja, Tim heeft alles aan elkaar gelogen, maar zolang het uit een goed
hart komt is het helemaal prima. De trouwerij tussen Bas en Tessa is de
slotscène en op de achtergrond horen we het enige deuntje van de hele
voorstelling dat nog enigszins als oorwurm kan worden aangemerkt.
Het is opmerkelijk dat er gekozen is voor de Gelaarsde Kat als eerstvolgende
sprookje na Pinokkio. Beide zijn in hun moraal elkaars tegenpolen. Pinokkio
legt uit hoe leugens je verder in de problemen kunnen krijgen. De Efteling
heeft het hele "liegen is niet goed"-motief zelfs gebruikt in promoties voor
zowel de voorstelling als het sprookje in het bos. Maar de Gelaarsde Kat
doet compleet het omgekeerde en de musical onderstreept dit. Niet alleen
liegt de kat zich een weg naar een beter leven voor zijn baasje, zijn
voorgaande baas meldt doodleuk dat als de leugens vanuit een goed hart
komen, het helemaal oké is. Zonder enige consequenties trouwt Bas vervolgens
met de prinses. Er wordt aan het einde zelfs nog even de draak gestoken met
dit einde als de koning zijn leugens lijkt te doorzien, maar niet heus.
Nog opmerkelijker is dat de voorstelling veel meer wegheeft van een
ander sprookje, of eigenlijk de Disney-variant daarvan. We hebben een
prinses die geen prinses wil zijn, een koning die wil dat zijn dochter gaat
trouwen met adel, een arme sloeber die via leugens de hand van de prinses
weet te krijgen en een tovenaar die door middel van een mutatie zijn eigen
vonnis trekt. De link met de 1992-film Aladdin is dus snel gelegd. Het
verschil is dat bij Disney de sloeber wel zijn fouten inziet, het niet de
dienaar (kat/geest) maar de sloeber is die de leugens brengt en de sultan
aan het einde lak heeft aan de regels en vindt dat liefde bepalend moet zijn
met wie zijn dochter moet trouwen. Disney brengt die boodschap misschien wat
geforceerd, maar ik vind het wel te prijzen dat de vertelling is aangepast
om een levensles mee te geven aan de kinderen waar ze iets mee kunnen.
De Efteling vindt het echter niet nodig om de koning in te laten zien dat
liefde overwint, of de kat te straffen voor zijn leugens. Iedereen blijft in
zijn eigen egocentrische denkbeeld achter en wordt daarin alleen maar
bevestigd. Is het nodig dat de Efteling de schooljuf is die zegt wat goed en
wat slecht is? Daar kan je natuurlijk van mening over verschillen, maar ik
denk dat áls je gaat afwijken van de oorspronkelijke vertelling, pas dan het
moraal aan ten goede en ga geen verhaallijnen erbij halen die eveneens fout
aflopen. In plaats daarvan wordt er extra tijd geschonken aan een
achtergrondverhaal voor de kat dat compleet geen invloed heeft op het
verhaal maar vooral bestaat uit waardeloze vulling om de voorstelling langer
te maken dan nodig.