Al in 2016 liet componist Maarten Hartveldt ons weten bezig te zijn met de
organisatie van een heuse Moederdagvoorstelling in Tilburg, waar zijn en
andere Eftelingmuziek ten gehore gebracht zou gaan worden. Eén en ander
stond toen nog in de kinderschoenen, maar op collegasite De Vijf Zintuigen
was te lezen dat Hartveldt in de maanden erna bijzonder ijverig bezig is
geweest met de voorbereidingen van het evenement dat gisteren plaatsvond in
de concertzaal van het wat jammerlijk genaamde 'Theaters Tilburg'.
Uiteraard was Eftelist erbij!
Het was niet voor het eerst dat de componist op eigen houtje een draai gaf
aan de door hem in 2005 in opdracht van de Efteling geconstrueerde
parkmuziek: eerder bracht hij in 2013 via iTunes het gros van de
composities al eens in eigen beheer uit. Ook het concert van gisteren werd
voorzien van een hebbeding voor de muziekminnende Eftelingfan. Met
medewerking van Vijf Zintuigers die schijnbaar vlijtig geholpen hebben bij
het in elkaar vouwen van de door Michel den Dulk voor de gelegenheid
geïllustreerde hoesjes, werden gisteren duizend stuks van de 'Efteling
Original Park Soundtrack' te koop aangeboden aan de toegestroomde
liefhebbers. Op de achterkant van het kleinood was zelfs een vakje
vrijgehouden voor een signatuur van de componist. Het was in de foyer van
Theaters Tilburg sowieso goed toeven voor handtekeningjagende fans: met de
aanwezigheid van ex-Eftelingbetrokken Hartveldt, Den Dulk en Ruud Bos (wel
aangekondigd, niet verschenen), alsook iconen als Lex Lemmens liet het
feestje gisteren zich toch wel omschrijven als een soortement reünie
der uitgestotenen. https://documenten.eftelist.nl/data/symfonie/illustraties.jpg
Ook had het de zweem van een afscheidsfeestje, een laatste lofzegging aan
de parkmuziek die over een week of twee definitief uit de Wereld vol
Wonderen gaat verdwijnen. Dat de muziek van Maarten Hartveldt door de
Efteling vervangen wordt door nieuwe klanken van Eftelings eigen brave
huiscomponist René Merkelbach, wist Hartveldt natuurlijk nog helemaal niet
toen hij dit concert begon te plannen en het maakte het evenement, dat door
de officieusheid ervan al een beetje ongemakkelijk was, nog een pietsje
meer precair.
Enfin, het concert! De uitvoering werd verzorgd door het Vlaamse
kamerorkest Casco Phil in een iets krappere bezetting dan gewoonlijk,
aangevuld door pianist Jan-Willem Rozenboom en onder leiding van dirigent
Hans Vercauteren. De zaalregie was in handen Peter van den Dungen onder
de vlag van productiebedrijfje Moved Media, dat vooral veel documentaires
en andere mediaproducties maakt voor de zorgindustrie in Brabant.
Wat opviel bij het betreden van de zaal was een forse hoeveelheid geboomte
en struikgewas op de achtergrond: overduidelijk bedoeld om ons bezoekers in
de sfeer van een sprookjesbos te brengen. Voor de bezoekers rechts op het
podium was een stukje ingericht voor 'n zich wel erg inlevende foley
artist, die tijdens de hele voorstelling allerlei mysterieuze en
alledaagsere omgevingsgeluiden zou gaan produceren middels fietswiel,
grindbakje en andere attributen.
Ene Elise, of Elize, betrad het podium in een lichtgevende witte feeënjurk
(wie een referentie uit het park blieft: denk Assepoester) en stak een vrij
generiek maar goedbedoeld verhaal af over de bijzondere, magische sfeer van
de Efteling. Een verteller bij een voorstelling als deze kan natuurlijk
hartstikke knus werken, maar met zo'n zaal propvol verwoede Eftelingfans is
het dan wel een beetje uitkijken wát je precies zegt - foutjes zijn zo
gemaakt. Zo roemde de vertelfee het 'peperhoekhuisje' in het Sprookjesbos
terwijl die in het bos natuurlijk van glitterspekkie is, en - een vleugje
pijnlijker bij een klassieke muziekuitvoering - werd het Menuet in G majeur
toegekend aan Johann Sebastian Bach in plaats van aan Christian Petzold.
Oeps! https://documenten.eftelist.nl/data/symfonie/orkest.jpg
Na het Paddestoelenmenuet als opening begonnen we aan een daadwerkelijke
muzikale reis door het park, uiteraard allereerst op het parkeerterrein. De
Vertelfee maande ons 'die enorme hoeveelheid auto's' te vergeten en ons
voor te stellen hoe we voortschrijden als een koning, waarna de parking- en
entreemuziek van Maarten Hartveldt klonk. Van alle variaties op de
parkmuziek die Hartveldt in 2005 voor het park componeerde is deze wat mij
betreft de meest geslaagde: erg majestueus en indrukwekkend. Een betere
opmars naar de entree kon het fantastisch ontworpen Huis van de Vijf
Zintuigen zich mijns inziens niet wensen en ik zal deze muziek vanaf 31 mei
dan ook het meeste gaan missen.
Eropvolgend werd de Danse Macabre ingezet. Hier kwam voor het eerst sterk
naar voren dat een kamerorkest simpelweg niet de volheid en het volume van
een symfonieorkest kan bieden. Dit zou ook later tijdens de voorstelling
nog gaan blijken, ondanks dat de zwaardere symfonische stukken door Maarten
Hartveldt voor de gelegenheid opnieuw waren georkestreerd. Overigens
speelde Casco Phil de 'Danse' op een voor Eftelingers wat herkenbaarder
tempo dan de zeer gezwinde uitvoering door Philharmonie ZuidNederland
afgelopen januari in het Efteling Theater. Na het Spookslot volgde de
'huppelige' Marerijkmuziek van Hartveldt, waarbij op een gegeven moment een
blazer flink de mist in ging. Ik had hier en daar sowieso het idee dat
sommige stukken wel wat scherper gerepeteerd hadden mogen worden, maar
wellicht was het ook gewoon pech en toeval. Na Marerijk was het tijd voor
het eerste werkelijke hoogtepunt van de middag: de muziek van het Meisje
met de Zwavelstokjes.
Op de omlopen van de zaal sprongen blauwe lampen aan voor een 'koud' effect
en het kleine maar zo schitterende requiempje werd ingezet, mede met behulp
van een op de eerste omloop toegesneld koor, dat Hartveldts fraaie Avé
Maria-variatie liet horen. Kippenvel! Meisje-ontwerper Michel den Dulk keek
vanuit een hoekje helemaal bovenin de nok van de zaal toe en je vraagt je
toch af hoe hij nu, na jaren bij Disney, terugdenkt aan die bijzondere
samenwerking die tot zo'n fenomenaal sprookje in het Bos heeft geleid. Zou
hij het nog wel eens missen? Komt hij ooit nog terug? Ik kan het me
intussen niet meer voorstellen.
We bleven vervolgens in Marerijk met de muziek van Droomvlucht, waar
volgens de vertelster het 'kwinkeleren van exotische vogels' klinkt. Ruud
Bos componeerde de Droomvluchtscore voor een wat beperkter orkest (destijds
een budgetkeuze), wat maakte dat deze uitvoering door een kamerorkest
eigenlijk heel prima klonk. Van alle muziek die de vaak zo bombastische
Ruud Bos voor de Efteling componeerde is Droomvlucht de meest atypische:
het is heel sferisch, maar ook heel klein. Volledig toegepast op de fraaie
visioenen die ontwerper Ton van de Ven voor de attractie had en eigenlijk is
de muziek stiekem een beetje te goed voor hoe Wonderwoud en Elfentuin er in
werkelijkheid uit zijn komen te zien. De Droomvluchtmuziek heeft een heel
sterke associatie met de ontwerper en creatief directeur die in 2015
overleed, en ik zal gisteren niet de enige aanwezige in de zaal zijn
geweest die er een tikkeltje door geroerd raakte.
Na het harpconcert van Boieldieu (annex de Gondolettamuziek) waarbij
opnieuw de beperkingen van een kamerorkest te horen waren, werd de
uitvoering een beetje vreemder. Allereerst opperde de Vertelfee dat de
wereld misschien wel wat vrediger zou zijn als voortaan álles wat je
deed begeleid zou worden door bijpassende muziek. Ik waag dat te
betwijfelen: ik denk dat het gros van de mensen zichzelf de nek om zou
draaien als alles altijd themamuziek had, maar zulks is voor
belevingsgeluidgoeroe Maarten Hartveldt, die vindt dat niemand ooit op de
tram zou moeten wachten zonder een muziekje, natuurlijk tegen dovemansoren
gezegd. :)
De Reizenrijkmuziek die volgde was de eerste die voorzien werd van een
visualisatie op een scherm boven het podium. Tot onze verbazing kregen we
de beelden uit de attractie De Vuurproef uit het Spoorwegmuseum te zien.
Merkwaardig! Na Reizenrijk volgde Anderrijk, wat volgens de vertelster een
'parallel universum' was. Ik weet niet hoe onreislustig je moet zijn om
plaatsen als Zuid-Amerika, Zwitserland en het Midden-Oosten als daadwerkelijk
een andere plane of existence te zien; weliswaar niet naast de deur, maar toch!
Maffe omschrijving van Anderrijk in elk geval. Dit keer geen Vuurproef maar
heel abstracte animaties die mogelijk vreemd en hallucinerend bedoeld waren,
maar toch vooral deden denken aan de klassieke Windows-screensavers uit de
vroege jaren negentig.
De naar mijn idee wat nietszeggende Anderrijkmuziek van Hartveldt werd
opgevolgd door de Fata Morgana-muziek van Ruud Bos, wat bij de paar honderd
Eftelingfans in de zaal uiteraard een collectief jippie-gevoel teweegbracht. Zelfs
de volstrekt irrelevante en erg lelijke 'woestijn'-animatie op het scherm kon niet
verhinderen hoe hard we allemaal hebben zitten te genieten van de verschillende
stukken die we zo goed kennen uit de Verboden Stad. Bij het complexe en
vliegensvlugge Haremthema leek het tempo net niet helemaal gehaald te
worden, maar de fantastische deun met het zo verrukkelijke percussieritme was
niettemin een lust voor het oor. Ook was het erg gaaf om het wonderschone
Junglethema nu weer eens in volle glorie te horen, sinds het stuk in de attractie
zelf sinds 2014 verpest wordt door loeiharde geluidseffecten. Stemt allen dus
vandaag nog op https://www.eftelist.nl/ovd/junglethema-weer-hoorbaar-maken !
De vertelster gaf aan dat de apotheose eraan kwam in de vorm van de
Ruigrijkmuziek, uiteraard voorzien van een tamelijk geslaagde koorpartij.
En toen was het klaar, afgezien van de mededeling dat een gesigneerde
versie van de cd met parkmuziek toch wel een heel uitstekend
Moederdagcadeau zou wezen. Rond een uur na afloop van de eerste van de
twee voorstellingen bleek dat zo'n 350 van de 900 aanwezigen de cd al had
gekocht. Wat van de duizend exemplaren overbleef ging weer met Hartveldt
mee naar huis.
Al met al was het een middag met bijzondere muzikale momenten, maar
hoeveel mooier was het niet geweest als één en ander gewoon had kunnen
plaatsvinden, de akoestiek daargelaten, in het Efteling Theater op een
manier die door de Efteling zélf was ondersteund? Het is en blijft
verschrikkelijk frustrerend en zonde dat het eindeloze onderlinge gebitch
over de rechten (een onprettige houding van Hartveldt enerzijds en een
hinderlijke arrogantie van de Efteling anderzijds) ervoor heeft gezorgd dat
de zeer kwalitatieve muziek van Hartveldt eind deze maand wordt
weggesmeten, zonder dat het park deze ooit heeft kunnen gebruiken in hun
eigen 'branding'. Dat de Efteling ervoor heeft gekozen om de zaken niet
financieel recht te zetten met Hartveldt is een misser van jewelste, maar
inmiddels kan ik me ook wel indenken dat de Efteling het beu is dat de
huidige parkmuziek op geen enkele wijze promotioneel in te zetten is. Dan
'maar' Merkelbach, die zich er mogelijk wel een tikkie gemakzuchtig vanaf
heeft gemaakt door de op zich niet onaardige en vrij Disneyeske
ochtendteasermuziek van Aquanura te gebruiken als nieuwe parkmuziek,
uiteraard binnen elk van de vier rijken op een andere manier en met een
andere sfeer.
Ik ben het na twaalf jaar Hartveldt eerlijk gezegd wel een beetje beu, die
terugkerende thema's in elk rijk. Ik snap de behoefte aan eenheid binnen de
parkmuziek heus wel, maar ik zou het creatiever vinden als die eenheid er zou
komen door originelere eigenschappen van de muziek dan simpelweg een
herkenningsdeuntje. En niet alleen creatiever, maar ook prettiger. Met
steeds meer Eftelingbezoekers die het park meerdaags aan doen moet je je
wel realiseren dat je dan in zo'n lang weekend of midweek wel héél vaak
dezelfde basismelodie voor de kiezen krijgt.
Maar goed, het einde van een tijdperk dus. Voor de wat jongere Eftelingfans
dan wij als Eftelistredactie zijn, zal het wel ontzettend wennen wezen: al
ruim een dozijn jaar is de parkmuziek van Hartveldt toch zeer bepalend
geweest voor de ervaring tijdens een dagje park. In elk geval kon er, eigenlijk
door een wonderbaarlijk toeval, vlak voor het verscheiden ervan gisteren toch
nog op plechtige wijze afscheid worden genomen van de muziek.
Tabee Maarten! Het ga je goed.
