Re: Waarom de Efteling achter Disney aangaat en waarom dit een monumentale fout is!
Waerde Eftelisten,
Vanmorgen vond ik in mijn mailbox een interessante Eftelist-mail van
themepark management-student Pieter van den Broek. Hoewel ik het met de
strekking van de e-mail wel zo'n beetje eens ben, zijn er toch wat
feitelijke onjuistheden die rechtgezet moeten worden, voordat ze (wederom,
want voor sommige zaken is het niet voor het eerst) een eigen leven gaan
leiden via deze mailinglist.
Pieters e-mail ging met name over de vergelijking tussen fouten van The Walt
Disney Company (TWDC) en de Efteling. In zijn betoog komen we tegen:
> [...] dat er na de dood van Walt
> Disney een aantal zaken vreselijk fout zijn gegaan bij Disney, mede door
> Eisner en gedeeltelijk hersteld door Roy Disney
en
> De laatste twintig jaar zijn er veel zaken finaal mis gegaan door Michel
> Eisner die vond dat commercieel gewin niet verkeerd was. Dit is tevens de
> reden dat Disneyland Parijs half zo mooi is als de eerste ontwerpen.
> Eisner wilde snel en goedkoop nieuwe markten veroveren. Deze trend is
> ook terug te zien in California Adventure en alle nieuwe attracties die
> gebouwd worden.
Michael Eisner is CEO geweest van Disney sinds 1984. Wanneer we kijken wat
er in die tijd is neergezet, zowel qua themaparkvastgoed als in minder
tastbare zakelijke successen, dan kunnen we niet anders dan concluderen dat
Disney ook enorm veel aan Eisner te danken heeft. Toen Eisner bij Disney
kwam, trof hij een vastgeroest bedrijf aan dat net haar eerste buitenlandse
themaparksucces (Tokyo Disneyland) "gratis" had weggegeven onder een
franchise-achtige overeenkomst met The Oriental Land Company (Tokyo Disney
is niet van TWDC en dus geen "cash cow" voor het bedrijf), en dat qua
tekenfilms -absolute core business- al tijden wanhopig aan The Black
Cauldron aan het schaven was. Deze duistere film werd uiteindelijk in 1985
de deur uitgeduwd om nooit meer naar om te kijken. Wanneer we de tijdslijnen
tot aan deze flop volgen, moeten we terug naar 1981 voor de net zo makkelijk
te negeren Fox and the Hound, of 1977 voor (ironisch trompetgeschal graag)
The Rescuers! Dit zegt denk ik genoeg over het bedroevende niveau van de
belangrijkste productlijn in die tijd. Later zou Roy E. Disney zelf over de
pre-Eisner periode zeggen: "I just felt creatively the company was not going
anywhere interesting. It was very stifling."
Het tempo dat daarna is ingezet door Eisner heeft overal het stof vanaf doen
waaien. Al in December 1985 tekende hij een overeenkomst voor de bouw van
Euro Disneyland en in 1989 opende de Disney-MGM Studios in Florida,
misschien geen heel groot park, maar wel goed afgewerkt en sfeervol.
Pieters bewering dat het in 1992 geopende Euro Disney Resort "half zo mooi
is als de eerste ontwerpen" geeft een verkeerde indruk; namelijk alsof dit
resort "On The Cheap" is neergezet. Het tegendeel is waar. Wie bijvoorbeeld
"Once Upon an American Dream - The Story of Eurodisneyland" van Andrew
Lainsbury er op naslaat, zal al snel begrijpen dat Eisner obsessief bezig is
geweest om een resort neer te zetten dat al het voorgaande zou overtreffen.
Keer op keer werden budgetten naar boven bijgesteld om de Europeanen maar
een Disney-beleving te bieden die zou kunnen concurreren met wat "het echte"
Europa te bieden had. De val van de Berlijnse Muur in 1989 zorgde voor nog
eens honderden miljoenen extra dollars, want ja, zou het afzetgebied van het
resort hiermee niet spoedig groeien tot ver in het Oostblok? Het
imagineering-team onder leiding van Tony Baxter heeft dromen kunnen
verwezenlijken die nooit eerder werkelijkheid zijn geworden. Prachtige table
service restaurants als The Blue Lagoon, Walts', The Explorers Club en
Auberge de Cendrillon, een Main Street met fraaie victoriaanse arcades,
winkeltjes met marmeren toonbanken, Big Thunder Mountain op een eiland,
Adventureland vol druipsteengrotten, een Fantasyland met gevels en snijwerk
als één grote droom van Gepetto en tot in de verste koperkleurige
krulhoekjes van Discoveryland een mate van neo-Verniaanse detailleering die
ook nu nog menig geïnteresseerd bezoeker met de ogen doet knipperen.
Natuurlijk zijn er duizenden schetsen van onstuitbare ontwerpers als Tim
Delaney die zichtbaar maken hoe het *nog* een beetje beter en *nog* wat
mooier had kunnen zijn, maar laten we eerlijk zijn: de gedane investering
was, zakelijk gezien, al heel veel te hoog. Dat er staat wat er nu staat
hebben we puur en alleen te danken aan de heerlijke pauwachtige pronkzucht
van Michael D. Eisner, de man die in alle opzichten Walt naar de kroon wilde
steken.
> Kortom: Disney was goed in originele verhalen met hoogstaande
> thematisering en vernieuwing. Nu is deze mentaliteit weer terug aan het
> keren, maar de laatste jaren is het voornamelijk goedkope marktpenetratie
> geweest: zoveel mogelijk figuren op de markt in allerlei media zodat we
> goed geld verdienen.
Naar mijn mening is er pas ergens na de opening van Disney's Animal Kingdom
in Florida echt de klad in gekomen. Euro Disney presteerde natuurlijk zo
dramatisch slecht dat alle prachtige plannen voor een oorspronkelijk al in
1995 te openen "second gate" op de lange baan geschoven werden, maar in 1998
werd dan toch nog een park geopend dat in allerlei opzichten dik in orde is.
Animal Kingdom is gedetailleerd, is afgewerkt, heeft een aantal unieke rides
in de E-ticket categorie, is landschappelijk buitengewoon fraai, en bovenal,
heeft een eigen Disney-sfeer. Daarna ging het echter goed mis, want,
wellicht ingegeven door de verlammende angst voor nog een Euro
Disney-achtige investeringsmolensteen (wie wil weten hoe erg het voor "de
redding" was hoeft er Eisners eigen autobiografie maar op na te slaan) of de
behoefte aan niets dan short-term shareholder value op weg naar een bonus,
werd in 2001 Disney's California Adventure geopend (dat nu een verbouwing
van een miljard dollar krijgt om een beetje toonbaar te worden), en een jaar
later de Walt Disney Studios in Parijs, 's werelds lelijkste en meest
teleurstellende Disney-themapark ooit. Het is aan niets anders dan de
ongebreidelde investeringszucht van The Oriental Land Company en de CEO
aldaar te danken dat 2001 ook het jaar mocht worden van Tokyo DisneySea, het
mooiste en meest bejubelde Disney-themapark ooit. 't Kan verkeren, zullen we
vrij naar Bredero maar zeggen.
> Ik denk dat ze het verhaal nog niet wisten en al besloten hadden een serie
> te maken, want "we hebben toch al tien shows lopen". Deze redenering gaat
> de Efteling kapot maken, maar breekt Disney net zo goed op. De kracht van
> Disney is altijd geweest dat mensen nu nog steeds Sneeuwwitje kijken omdat
> het verhaal zo goed is, dat is ook de reden dat over tien jaar niemand
> meer Toy Story kijkt behalve als Toy Story 6 uitkomt.
Dat Disney last heeft van een schandalige overdosering aan plastic
Pixar-attracties in haar parken (overal ter wereld!) is duidelijk, maar het
gaat naar mijn mening te ver om Pixar af te doen als vervangbaar, niet
memorabel, etcetera. Ik denk dat Pixar-films als Toy Story, Finding Nemo en
Wall-E over pakweg twintig jaar ook zo hun klassieke status hebben weten te
verwerven. Niet omdat elke Disney-film die sowieso wel krijgt, maar gewoon,
omdat ze goed in elkaar zitten, toffe karakters hebben, en met liefde
gemaakt zijn. Het worden wellicht geen Sneeuwwitjes, Kleine Zeemeerminnen of
Aladdins door de minder tijdloze animatietechnieken, maar qua "story
telling", om dat vermoeiende woord maar eens te gebruiken, zullen ze de tand
des tijds wel doorstaan. De attracties, gebaseerd op de films, zullen dat
denk ik niet. Daarin zien we helaas de stuurloosheid die ook Disney volop
lijkt te treffen.
> De reden dat mensen hier
> nog steeds met verwondering naar staan kijken is omdat Anton Pieck en
> Peter Reijnders net zo goed als Disney wisten dat storytelling met
> kwalitatieve ondersteuning vitaal is. Daarom is Walt Disney ook in 1954
> komen kijken in de Efteling.
Ah, daar is 'ie weer: "Walt bezocht de Efteling." Onzin! Toch blijft dit
gerucht keer op keer, soms zelfs gebracht als feit, de kop op steken. Er is
uitvoerig geschreven over deze voornamelijk door snoodaard Reinoud van
Assendelft de Coningh de wereld ingebrachte bla bla. Ik verwijs graag naar
het (wat lastig te verkrijgen) boekwerkje "Waiting in Line 1999-2002" van
Misha Davids voor het artikel "Walt Disney in de Efteling - A la recherche
de la Visite perdue", dat gelukkig ook integraal te vinden is op het
Wonderlijke WC Web:
> De nieuwe CEO van Disney heeft geleerd van de geschiedenis en heeft daarom
> ook weer de Disney-animatie nieuw leven in geblazen en de Princess and the
> Frog laten zien dat goede verhalen nog steeds bestaan.
Gewoon voor de volledigheid wijs ik er graag nog even op dat de hele periode
van de zogenaamde "Animation Renaissance" van Disney, ingezet met De Kleine
Zeemeermin, zich binnen het tijdperk Eisner bevindt. Het is echter evenzo
onder Eisner dat de afbraak van Walt Disney Feature Animation werd ingezet.
Wat dat betreft kan de subtitel van Eisners autobiografie Work in Progress:
"Risking Failure - Surving Success" ook wel gelezen worden als "Create
Success, Then Fail". Helaas lijkt te Efteling dat verwrongen devies ook
steeds meer te volgen.