Terwijl er tussen Roodkapje en de Rode Schoentjes in het Sprookjesbos druk
gewerkt wordt aan de totstandkoming van Pinokkio, wordt momenteel meermaals
per week de Italiaanse vertelling van Carlo Collodi zo'n tweehonderd meter
verderop opgevoerd in het Efteling Theater. Het idee voor deze voorstelling
zou bij de Efteling al een jaar of twee geleden zijn ontstaan en na vele
maanden van voorbereiding ging de 'sprookjesmusical Pinokkio' op 20
september in première.
Studio 100 bracht het sprookje in 2008 overigens al naar de Nederlandse
theaters, met in de cast toevallig ook Simon Zwiers, die nu Geppetto speelt
maar destijds de circusdirecteur. In de variant van Studio 100 werd de
Blauwe Fee ingevuld door Wieneke Remmers, die we natuurlijk allemaal
nog kennen van haar legendarische jaren bij de Wonderlijke Efteling
Show. :) Dat wat de Efteling zoal maakt meestal interessanter is dan wat
Gert Verhulst en de zijnen bij onze zuiderburen uitspugen is evident en
aangezien de redactie van Eftelist gisteren eindelijk zelf naar de
Pinokkio-musical is geweest, is het hoog tijd voor een bespreking.
Pinokkio werd geheel in eigen huis ontwikkeld, zoals dat de laatste jaren
gebruikelijk is met musicals in het Efteling Theater. Men laat geen
vingers in de pap meer toe van partijen als Wentink Events, V&V- of Stage
Entertainment en eerdergenoemde Studio 100 en dat maakt dat alles dat goed
is aan Pinokkio ook gewoon lekker aan de Efteling toe te schrijven is.
Leuk! Script- en liedtekstschrijver Allard Blom kennen we al van de
beslist niet onaardige Klaas Vaak-productie van anderhalf jaar geleden en
de regie is in handen van Jerry Rijstenbil. Jerry kent het Eftelingvermaak
al eeuwen op z'n duimpje, als zakelijk en creatief leider van Fable
Factory. Dit entertainmentbedrijf ontwikkelt sinds de jaren negentig
kleinschalig parkentertainment voor de Efteling voor onder meer het
openluchttheater in het Sprookjesbos ('De Gezellige Heks', 'De Ster van
het Sprookjesbos' en alle Sprookjesboomshowtjes daar), in het park
('Grobbenbollenlol'), in de verblijfsaccomodaties en in Theaterrestaurant
Applaus. De regie voor Pinokkio werd door Jerry echter op persoonlijke
titel uitgevoerd. Het is voor het eerst dat hij voor de Efteling een
serieuze musical in het theater onderneemt, wat hij naar eigen zeggen wel
een 'extra grote uitdaging' vond. Verder staan heel wat vertrouwde
Eftelingnamen in de lijst met creatives voor Pinokkio: René Merkelbach
(muziek), Robert-Jaap Jansen (decor), Fons Jurgens en Olaf Vugts
(productie) en Carla de Kroon (kostuums).
Verder in de show vijf volwassen hoofdrollen (gespeeld door vier acteurs),
een vijfkoppig ensemble en vier verschillende jongetjes die elkaar
afwisselen voor de rol van Pinokkio. Verder selecteerde de Efteling zo'n
dertienhonderd kleine kinderen (veelal tussen de zes en acht jaar oud),
waarvan er dertig per dag voor een keertje in een musical mee mogen spelen
als vrolijke opvulling van het podium. De groepen kinderen worden
aangevoerd door (per voorstelling) vijf kinderen die deel uitmaken van een
vast kinderensemble, dat in totaal vijftien jongens en meisjes telt.
Gisteren was ik bij de voorstelling van 16:00 en wat was het leuk om weer
eens in het Efteling Theater binnen te stappen! Goed, de foyer heeft nog
immer een akoestiek om te huilen en het zwart met rode kleurenschema dat
daar tegenwoordig gevoerd wordt doet een beetje zeer aan de ogen, maar
gezellig was het er wel! Een souvenirkraampje verkoopt lollige trekpopjes
van de Eftelingse versie van Pinokkio, buisjes 'magisch zaagsel' en de cd
van de voorstelling. Bij de garderobe staat een rekje met folders van het
Parco di Pinocchio in Collodi ( http://www.pinocchio.it/ ) - wellicht dat de
Efteling daar een doos van mee had gekregen bij het persreisje er naartoe,
enkele maanden geleden.
In de twee gangen naar de zaal hangen samen twaalf verschillende affiches,
die de komst van Pinokkio in het marionettentheater van Constanzo
promoten. Deze posters zijn behoorlijk gaaf en in veel verschillende
stijlen, sommigen abstract verwijzend naar klassieke filmposters (zoals die
voor The Godfather), andere juist weer in een knusse illustratieve stijl.
Ik kon me niet aan de indruk onttrekken dat in elk geval twee van de
posters van de hand van Sander de Bruijn waren, die trouwens heel veel
dingen erg goed kan maar toch werkelijk hopeloos is in het tekenen van
figuren en gezichten.. Niettemin, heel toffe posters! Verkopen die hap! :)
Eenmaal in de zaal aangekomen blijkt één en ander aangekleed te zijn als
een haven, met een piertje, tonnen, netten en een kleine vissersboot.
Tijdens de inloop klinken er diverse Italiaanse deuntjes in de zaal. Ik
herkende in elk geval 'Funiculì Funiculà', het bekende Napolitaanse
volksliedje uit de tijd van de totstandkoming Le avventure di Pinocchio, zo
rond 1880. Het liedje werd destijds geschreven ter gelegenheid van de
opening van het eerste kabelspoorbaantje (een 'funicolare') ooit dat
destijds volgepropt met negentiende-eeuwse toeristen de vulkaan Vesuvius
opklom. Maar dat terzijde.
Toen iedereen eenmaal zat, schalde de stem van Pinokkio uit de speakers:
telefoons uit, niet filmen, niet fotograferen en.. niet liegen! Het
algemene verhaal van Pinokkio zal jullie hopelijk voldoende bekend zijn,
dus daar ga ik niet al te diep op in; ik hou me bij wat opvallend was aan
deze Eftelingse versie. Dat was bijvoorbeeld direct al het personage van de
fee (naam: 'Fay'), die een behoorlijk grote rol heeft gekregen. In plaats
van de omnipresente, almachtige goede fee uit de oorspronkelijke
vertelling, is Fay hier vooral een zenuwachtig toverkolletje dat bezig is
af te studeren. Fay doorbreekt daarbij als verteller van het verhaal
voortdurend de vierde wand om ons op de hoogte te houden van haar
onzekerheden en de loop van het verhaal. Eén en ander leidt ertoe dat er
direct nadat de voorstelling is begonnen al een interactief element zit,
waardoor het publiek binnen anderhalve minuut reeds van 'Fiebele, Foebele'
blèrt om de fee te helpen met haar toverspreuk.
Na deze warrige maar vrolijke proloog begint de voorstelling dan echt, met
het dorpsplein waar de vertelling van start gaat. We zien Italiaanse
cipressen, een dorpje van pastelkleurige, eenvoudige huizen waar lichtjes
achter de ramen branden en de lucht erachter kleurt fraai in de tinten van
de Toscaanse hemel bij een ondergaande zon. Rechts op het plein een ietwat
loos bistro-setje, wat deed herinneren aan de parkshow Tika is Jarig,
waarbij op exact dezelfde plek twee jaar lang een terrastafeltje met twee
stoeltjes stond. Enfin. Het huisje links op het podium is een
vereenvoudigde versie van de ontwerptekening die de Efteling recent naar
buiten bracht voor La Bottega dit Geppetto in het Sprookjesbos, inclusief
de windwijzer met uil en de opvallend hoge schoorsteen aan de linkergevel.
De dorpsbewoners barsten uit in een blijmoedig lied over de kunsten van
Geppetto, die blijkbaar niet alleen een gevierd timmerman is, maar ook
alle gebruiksvoorwerpen van de mensen in het dorp kan repareren. Wanneer
het huisje van Geppetto openklapt zien we dan ook een stokpaardje zonder
stok, een tennisracket zonder handvat en meer zulks. De oplettende kijker
kan een anachronisme ontwaren op de werkbank van Geppetto: wel erg moderne
houtlijm in het overbekende felgele plastic potje met een rood spuitmondje.
Pinokkio zal er later nog zingend naar verwijzen: "En breek ik ooit een
teen / Kan er houtlijm overheen", dus misschien vandaar. :^)
Na de al zeer veelgebruikte soort opening met een lied van luitjes op een
dorpsplein gaat de voorstelling naadloos over op de evenzo klassieke
'trope' aan het begin van de eerste akte van familiemusicals en
Disneyfilms: een lied over verlangen - in dit geval dat van Geppetto naar
een zoon. 's Nachts verschijnt de fee in het huisje, met in haar hand een
nogal staccato omschreven opdracht: "pop levend toveren". Moet tevens
braaf zijn, met 'braaf' vetgedrukt en onderstreept, 'dus dat zal wel
belangrijk zijn', oppert Fay. En zo geschiedt: Pinokkio verschijnt, niet
onverdienstelijk bestuurd door elfjarig acteurtje Davy Gomez uit Apeldoorn.
Hoe de nu levende marionet moet gaan heten? Engelbert vindt de pop
maar niks. Gijs ook niet, want 'dat is meer een naam voor een hele dikke
man'. Dat vonden wij natuurlijk een hilaaaaaaaarische verwijzing naar
Holle Bolle, maar in de zaal bleef het ijselijk stil. Wél werd er - helaas! -
flink geschaterd om de figuren die vervolgens hun intrede deden: de vos en
de kat - die door af en toe een scheet te laten de lachertjes op de hand
wisten te krijgen. Beetje jammer.
Fast forward: de Vos wil Pinokkio verkopen aan marionettenspeler Constanzo.
De twee draaien onder begeleiding van Ennio Moriccone's overbekende
westerntune uit The Good, the Bad and The Ugly (1966) een paar argwanende
rondjes om elkaar heen, waarna de deal gesloten wordt middels de overdracht
van twee goudstukken, wat aan het kenmerkende plastieken geklater te horen
duidelijk twee Ezeldukaten waren. :)
De erop volgende scène in het marionettentheater met het grote shownummer
is bijzonder leuk: de acteurs die de poppen spelen hebben fantastische
kostuums, er zijn zeer toffe vogelmarionetten met Venetiaanse maskers te
zien en het nummer 'Applaus' ("vergeet niet te dokken / voor de t- shirts
en de mokken / geef je geld uit aan iets flauws") ligt goed in het gehoor.
Constanzo die bovenin het theater verschijnt en met handgebaren de poppen
lijkt te bespelen: simpel, maar toch heel geslaagd. Een tikje later trekt
een bezorgde Geppetto eropuit om zijn kwijtgeraakte houten zoon te zoeken.
Hij vreest dat Pinokkio is verdronken en vertrekt in het bootje dat al die
tijd al als decorstuk naast het podium stond - het blijkt te kunnen varen.
Leuk effect!
Tijd voor het ('Weet je wat? Loop maar door het-') middenpad van de
tribune, dat de Efteling fanatiek blijft gebruiken tijdens élke grote
productie. Signoro Pericolo (Italiaans voor 'gevaar') trekt met een door
ezels getrokken kar door de zaal heen. Op de kar en achter de kar zitten
en lopen al die piepkleine en eenmalig aanwezige kindertjes, plus het vaste
kinderensemble. Het ziet er daardoor lekker vol en feestelijk uit terwijl
de verlokkingen van Pretland worden bezongen: nooit meer handen wassen na
toiletbezoek, zoveel snoep als je op kunt en altijd ERT op de wipwap! De
drank en dikke sigaren die de Disneyversie van Pinokkio in 1940 een tikkie
opwindend maakten zijn hier achterwege gelaten, maar voor de ukkies in het
publiek zal de eropvolgende ezeltjes-transformatiescène ruimschoots
spannend genoeg zijn. Doordat de kinderschare op het podium voortdurend
steeds iets meer verezeld van de glijbanen afkomt (dan weer een staart, dan
oren erbij, dan pas een vachtje) raakt het podium op een puike manier
gaandeweg steeds voller met kaboutergrote Equus africanus asinussen. Tof
gedaan!
Na de ontsnapping uit Pretland volgt wat misschien wel het mooiste (zij het
simpele) stukje is: Pinokkio die tussen de vissen onder water zwemt. Ook
dit vindt plaats op het middenpad, en de verschillende scholen vissen en
de zwemmende Pinokkio worden bestuurd middels lange stokken, door spelers
met regenpakken aan en zuidwesters op. Het weergeven van de dierenwereld
door slim poppenspel is natuurlijk door de Lion King-musical van Disney
alweer achttien jaar geleden naar een zeer hoog plan getild en daar plukt
ook deze Pinokkiovoorstelling nog duidelijk de vruchten van. Al met al een
fraaie scène, die je doet beseffen dat de Efteling een lang weg heeft
afgelegd nadat ze in de jaren negentig in de Sprookjesshow een zeemeermin
aan een rails boven het publiek lieten bungelen, om zo de onderwaterwereld
weer te geven.
En dan de grote vis, die Geppetto heeft opgeslokt en daarna ook Pinokkio
opvreet.. Wat een gaaf beest is het! Niet (zoals bij Disney) een saaiïge
potvis, maar echt een heftig diepzeecreatuur, met van die kenmerkende
hengels met lichtgevende puntjes op de kop. Vissen zijn natuurlijk al
gauw erg tof om te zien, en ook deze stelt niet teleur. Veel detail, mooie
vinnen, dikke lippen - een wat strakker uitgevoerde versie ervan mag wat
mij betreft gerust opduiken in het vijvertje in het Sprookjesbos. Onder het
gebrul van diverse kinderen in de zaal die het wat al te griezelig vinden,
kietelen Geppetto en Pinokkio zich vanuit de buik van de vis weer een
weg naar buiten.
Eind goed, al goed. Pinokkio verandert in een échte jongen tijdens een wat
rommelig gescripte apotheose en dan is het tijd voor het slotapplaus en
klappen en zingen en, uiteraard, dansen! Want daar houden we toch het
allermeest van.
Eindoordeel? Ik vond het de leukste voorstelling in het Efteling Theater in
jaren! Na een paar jaar slaapverwekkende Sprookjesboommusicals was
Klaas Vaak al wel een pietsie beter, maar met Pinokkio is de Efteling
serieus weer op een hoger niveau beland. Dat zit 'm niet in de schaal van
de voorstelling, want het is allemaal behoorlijk klein gehouden, maar wel
in de liefde die in de show gestoken is. En het voelde sowieso tof dat de
Efteling met Pinokkio echt weer eens een heel nieuwe voorstelling brengt
met originele content, dus niet iets dat vooral een 'brand' binnen het
Eftelingmerk moet vertegenwoordigen en versterken - wat bij
Sprookjesboom en Klaas Vaak wel degelijk vervelend en jammer was.
Twee puntjes die ik toch wel wil noemen: de decors zijn wat schamel. Leuk
bedacht en mooi uit-elkaar-klappend hoor, maar ik kreeg toch het gevoel
dat ik er duidelijk aan kon zien dat de show straks meteen in ongewijzigde
vorm naar de theaters in het land kan zodra de speelperiode in de Efteling is
afgelopen. Er werd daardoor nu niet echt lekker gebruik gemaakt van de
ruimte en mogelijkheden van het Efteling Theater. Grootste kritiekpunt wat
mij betreft is het ontbreken van livemuziek. De muziek komt van band en
klinkt zo verschrikkelijk vlak en synthetisch! Ik snap dat dat een
duidelijke budgetkeuze is geweest, maar het is nu ook weer niet zo dat er
een dertigkoppig orkest nodig was voor deze voorstelling. René Merkelbach
componeerde behoorlijk eenvoudige showmuziek, veel jazz en met een
incidentele knipoog naar de Italiaanse Tarantella. Je had dat volgens mij
prima kunnen redden met een orkest van een man of vijf á zes en het doet
wel zo verschrikkelijk veel voor de ambiance in de zaal en de
professionaliteit van de voorstelling! Heel, heel erg zonde.
Maar, dat gezegd hebbende, overwegend is het gewoon een hartstikke leuke
musical! De kostuums zijn om door een ringetje te halen, vrolijk en
origineel en met zorg ontworpen en uitgevoerd. Fijn dat na een uitstapje
naar de saaie kostuums van Cocky van Huijkelom voor de Droomvlucht-musical,
de Efteling daarna weer zalig terugkwam bij Carla de Kroon: al decennia de
vaste kledingontwerpster voor het park. Ik vind haar werk zo goed en
herkenbaar! Lichtontwerp van Wim Dresens was ook helemaal in orde: echt
twee mensen waar de Efteling al jaren blind op kan vertrouwen.
Het spel was ook, nou ja, bellissimo! Extra pluim voor Ara Halici, die een
dubbelrol op zich nam met Constanzo en Pericolo. Ik hou altijd wel van
dubbelrollen in het theater wanneer je daar een nog enigszins
steekhoudende analyse voor kunt verzinnen, denk bijvoorbeeld aan de
klassieke dubbelrol van vader Darling en kapitein Haak in de
oorspronkelijke toneelversie van het verhaal van Peter Pan. Ook hier werkt
het goed. De grotere rol voor de onzekere Fee/Fay zal misschien niet ieders
smaak zijn, maar ik vond het een leuke variatie en de rol werd prima
ingevuld door Alexandra Alphenaar. Maar het allerleukste is toch wel de
manier waarop het personage van Pinokkio wordt uitgebeeld. Veel theater-
en musicalopvoeringen van Pinokkio kiezen voor een vol nerven geschminkt
jongetje, maar de Efteling laat een jochie een bijna levensgrote marionet
op ingenieuze wijze bespelen. Een fraaie en verfrissende oplossing, en in
elk geval gisteren uitstekend uitgevoerd door de kleine Davy.
Al met al een dikke aanrader dus! Als je het Efteling Theater de afgelopen
jaren veelal links hebt laten liggen wegens de zóveelste herkauwde
Sprookjesboomshow, grijp dan nu je kans. Pinokkio is nog tot eind februari
2016 te zien en voor nog geen twee tientjes kun je je prima gaan vermaken!