Een klassiek nieuwjaarsconcert is een traditie waaraan de Philharmonie
Zuid-Nederland (een fusie van het Brabants Orkest en het Limburgs
Symfonieorkest) graag uitvoering geeft. Ook dit jaar heeft men weer een
reeks concerten gepland met werken van Berlioz, Strauss en Tsjaikovski.
Vorige week had echter een bijzondere editie plaats. In het Efteling
Theater, dat de laatste jaren vooral in het teken staat van kinderlijke
musicals, werd een speciale Efteling-variant uitgevoerd.
Een leuk initiatief, want uiteraard gaan de Efteling en klassieke muziek
hand in hand. Al vanaf het prille begin en in de decennia daarna worden in
het park immers werken gebruikt van grote namen als Ketèlbey, Saint-Saëns,
Boieldieu en diezelfde Tsjaikovski. Pas met de komst van Carnaval Festival
koos men om bij de attractie muziek op maat te componeren (en in dit geval
daarmee het meest herkenbare Efteling-muziekstuk te introduceren).
Afgezien van een hier en daar verloren fanfare komen deze stukken echter
altijd ten gehore vanaf band. De unieke kans om Efteling-muziek live
uitgevoerd te zien en horen worden lieten we natuurlijk niet aan ons
voorbij gaan. Dus meldden we ons op 5 januari bij het Efteling Theater.
Bij binnenkomt in de zaal was het orkest al gezeten; een wat vreemde
aanblik om de professionele musici te zien op het podium dat we vooral
kennen van Tika is Jarig, omgeven door decorstukken van de Gelaarsde Kat en
een publiek gezeten op de nog steeds niet bijster comfortabele houten
bankjes. Toen de hoge heren en dames speciaal genodigden eindelijk ook
gezeten waren, was het woord aan burgemeester Loon op Zand, Luijendijk
om de avond te openen. Even waanden we ons in een film van Michiel van Erp
toen hij voor de gasten van buiten de regio toch nog even benadrukte eens een
fietstochtje in de Drunense Duinen te maken of naar het Schoenenmuseum in
Waalwijk te komen. Het kon beginnen.
Paukenist Han Vogel was aangewezen om de avond aan elkaar te praten. Het
orkest doet veel aan educatie en dat was te merken, want Vogel liet niet na
om elk van de stukken van een introductie en uitleg te voorzien, waardoor
ze des te beter te begrijpen waren.
Het eerder genoemde programma van nieuwjaarswerken was voor deze
gelegenheid aangevuld met twee Efteling-gerelateerde compostities. Voor de
pauze was daarom, het kon ook bijna niet anders, de Danse Macabre van
Saint-Saens toegevoegd. Het is altijd prettig om dit nummer weer eens te
horen zonder de wat gekunstelde knip die er in de attractie in gemaakt is,
maar het is wel een stuk dat veel vaker orkestraal wordt uitgevoerd.
Grotere nieuwsgierigheid ging dus uit naar de tweede helft.
Voor het tweede Efteling-muziekstuk was gekozen voor de medley De Tweede
Efteling Symfonie van Aquanura. Het was erg fijn om de Harem-muziek van
Fata Morgana en de mooie harpklanken van Droomvlucht en de Gondoletta live
te horen. Alhoewel de keuze voor de Tweede Efteling Symfonie misschien wel
verklaarbaar is (het is al gearrangeerd voor precies dit orkest, en de
Eerste Symfonie valt af omdat er een stuk Danse Macarbe in zit), vond ik de
rest van deze uitvoering minder geslaagd. Dat komt denk ik omdat de overige
stukken helemaal niet gecomponeerd zijn voor een symfonieorkest. En dat
hoor je. Een popliedje als Monsieur Cannibale moet het eigenlijk hebben van
de zang. En bombastische achtbaanmuziek als Joris en de Draak en De
Vliegende Hollander (zeker het stuk op het eind) is bedoeld om een
spannende sfeer neer te zetten als je in de attractie zit, maar klinkt in
de context van zo'n uitvoering toch vooral heel lomp, en maakt nauwelijks
gebruik van de subtiliteiten van het orkest en de kundigheid van de
professionele musici. Dat voelde toch wat zonde.
Niettemin heb ik een hele leuke avond gehad waarop ook veel mooie muziek
ten gehore is gebracht. Daarom zou ik absoluut willen pleiten om op deze
ingeslagen weg voort te gaan. Het concept van "Efteling-vreemde" stukken
afgewisseld met Eftelingmuziek is iets dat zeker voor herhaling vatbaar is. Ik
zou een volgende keer dan wel kiezen voor juist wat bijzonderder
Efteling-stukken, niet degene die je al zo vaak hoort. En dan vooral ook te
kijken wat past bij de competenties van een symfonieorkest. Ik denk
bijvoorbeeld aan langere werken (dus niet de korte medleyfragmenten van
Aquanura) van bijvoorbeeld Boieldieu, of Ketèlbey's Into the Moonlight: zoals
we weten de achtergrondmuziek bij het verhaal van de Zes Dienaren. Die zijn
geschikt voor dit soort uitvoeringen, maar ook minder bekend als Efteling-muziek
en bieden daarom juist de kans om het publiek kennis te laten maken met het
bredere klassieke aanbod dat het park in huis heeft.
Of we inderdaad meer samenwerking met de Philharmonie Zuid-Nederland zullen
gaan zien? Voor de meest recente attractiemuziek koos de Efteling juist
voor het Brussels Filharmonisch orkest. Maar wellicht heeft dit concert
de relaties weer versterkt. Er wordt binnen de Efteling in ieder geval gesproken
over een speciale parksoundtrack voor het jubileumjaar, maar PZN is hier
(vooralsnog) niet concreet bij betrokken.
Maar van de Efteling alleen zijn we niet afhankelijk voor concerten met
Efteling-muziek. Dat denkt ook Maarten Hartveldt, wiens parkmuziek sinds de
introductie langs lanen en pleinen in 2005 stapje voor stapje op steeds verder is
teruggedrongen (en waarbij de genoemde jubileumsoundtrack weer eens de
volgende nagel zou kunnen zijn). Hij is al jarenlang in een strijd met de Efteling
verwikkeld over de rechten op de door hem gecomponeerde muziek, en neemt,
na de nummers eerst al zelfstandig op iTunes te hebben gepubliceerd, nu het heft
wederom in eigen hand en organiseert op moederdag een concert in Tilburg, waarin
zowel de muziek van hemzelf als Efteling-muziek van Ruud Bos de revue passeert.
Wij zijn benieuwd! Kaarten zijn beschikbaar via Theaters Tilburg: https://efteli.st/hartveldtinconcert
Zoals men zegt: als iets twee keer geschied is, is een traditie geboren.
Laten we hopen dat met deze twee concerten inderdaad een
Efteling-concerttraditie geboren is.